یادگاری رئیسی روی دیوار سست چین و روسیه/قسمت اول

یادگاری رئیسی روی دیوار سست چین و روسیه

یادگاری رئیسی روی دیوار سست چین و روسیه. به گزارش ایران گیت، اقتصاددانان برجسته جهان از تشدید قریب الوقوع بحران اقتصادی چین خبر می دهند. از طرفی هم بحران های کوچک و بزرگی که روسها با آن مواجهند نیز باعث شده جایگاه همسایه شمالی ایران در مجامع بین المللی به شکل کم سابقه ای تضعیف شود. این در حالیست که سیاست نگاه به شرق جمهوری اسلامی تحلیلگران را نگران منافع ملی ایران در آینده ای نه چندان دور کرده است.

دولت ابراهیم رئیسی در شرایطی چرخش بی سابقه ای به سمت چین و روسیه را در دستور کار قرار داده که وضعیت هیچ یک از این دو کشور اوضاع مطلوبی ندارند. پکن با بحران های فزاینده و جدی اقتصادی مواجه بوده و مسکو نیز به دلیل تجاوز به خاک اوکراین جایگاه مستحکم خود در مجامع بین المللی را از دست داده است. به باور بسیاری از کارشناسان این سیاست دولت ابراهیم رئیسی در شرایطی که روسیه و چین با بحران های ریز و درشت مواجهند اقدامی در راستای به خطر انداختن منافع ملی ایران است.

ایران گیت در پرونده ای سه قسمتی به بررسی تبعات سیاست نگاه به شرق پرداخته است. گزارش حاضر تصویری عمومی از وضعیت کنونی را ترسیم می کند و در دو قسمت بعدی به ترتیب به آسیب های اقتصادی و امنیتی در پی اتکای به چین و روسیه پرداخته می شود.

نگاه به شرق و آسیب به منافع ملی

اتکای اقتصادی بیش از حد به چین که در دولت سیزدهم نیز تشدید شده می تواند آینده اقتصاد نیمه جان کشور را در معرض خطراتی جدی قرار دهد. ورود بی مورد جمهوری اسلامی در جنگ بین روسیه و اوکراین نیز باعث شده تا ایران به عنوان یکی از همدستان ولادیمیر پوتین شناخته شده و متهم به نقض تمامیت ارضی اوکراین که یک کشور عضو سازمان ملل متحد است، شود.

اتخاذ سیاست نگاه به شرق و حذف کشورهای غربی از گزینه های همکاری برای ایران مشکلاتی ایجاد کرده که در سالهای گذشته بارها به تبعات آن برای منافع ملی صحبت شده است. از جمله این آسیب ها می توان به وجه المصالحه شدن پرونده اتمی ایران برای روسها در مذاکره با غربی ها اشاره کرد. از طرفی هم چینی ها با توجه به سیطره بی چون و چرای خود بر بخش های مختلف اقتصاد ایران، اقدامات مخربی را از سوی شرکت های چینی در خاک ایران رقم خورده است.

اما مسئله اینجاست که با توجه به رویکرد افراط گرایانه دولت رئیسی در گرایش به سمت پکن و مسکو چشم اندازی نگران کننده برای منافع ملی ترسیم شده است. چشم اندازی که هم اقتصاد ایران را در معرض خطراتی جدی تر از تهدیدهای امروز قرار می دهد. از سویی دیگر امنیت ملی نیز با مداخله ایران در جنگ اوکراین به نفع مسکو به خطر افتاده است. ضمن اینکه پرونده اتمی ایران نیز با توجه به دستاویزهایی که مورد اشاره قرار گرفت وارد فاز انسداد شده و به نظر می رسد تنها راه گشایش در این پرونده، مذاکره مستقیم با امریکایی ها خواهد بود که از ابتدا به عنوان خط قرمز دولت رئیسی اعلام می شد.

دنیا به کام اژدهای زرد

از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۰ و با توجه به تشدید تحریم های نفتی و بانکی، جمهوری اسلامی بالاجبار بخش عمده ای از نفت خود را به طور غیررسمی به چینی ها می فروخت. سیاست فشار حداکثری ترامپ باعث شده بود تا ایران به دامن شرق و خصوصا چین افتاده و پکن نیز نهایت استفاده از این وضعیت را ببرد.

اما با روی کار آمدن جو بایدن در کاخ سفید این فشارها به میزان معناداری کاهش یافت و امکان صادرات غیررسمی نفت برای جمهوری اسلامی فراهم شد. اما دولت ابراهیم رئیسی با وجود این گشایش کماکان صادرات غیرشفاف نفت به چین را ادامه داد تا جایی که گفته می شود حدود ۸۵ الی ۹۰ درصد صادرات نفت ایران به چین انجام می گیرد. همین امر باعث شد تا چینی ها امتیازات گسترده و مهمی از ایران گرفته و نهایت استفاده را از سیاست موسوم به نگاه به شرق جمهوری اسلامی عاید خود کند.

حمایت از پوتین و انزوای بیشتر ایران

تنها ۶ ماه از روی کار آمدن دولت ابراهیم رئیسی نگذشته بود که پوتین دستور تجاوز به خاک اوکراین را در فوریه ۲۰۲۲ صادر کرد. این تصمیم مهم مسکو از همان ابتدا نتایج مخربی در سیاست ایران داشت چرا که مذاکرات هسته ای که در وین در جریان بود به ناگاه متوقف شد و دیپلمات های طرفین به کشورهای خود بازگشتند.

اما کار به همینجا ختم نشد بلکه در تابستان ۱۴۰۱ و پس از مذاکرات دوحه، برخی از تندروهای داخلی دولت را تشویق به خروج از مذاکرات کردند. این عده که در وزارت خارجه نیز نفوذ قابل توجهی داشتند با کوبیدن بر طبل افسانه زمستان سخت، مدعی بودند که روسیه می تواند در جنگ موفق شود و موج شدید سرما اروپا را فراخواهد گرفت. اما چنین اتفاقی رخ نداد و پرونده اتمی ایران پیچیدگی های جدیدی پیدا کرد که باعث شده این گره ها تا به امروز نیز باز نشوند.

از طرفی هم در پاییز سال قبل مشخص شد که ایران پیش و در حین جنگ اوکراین، پهپادهای ساخت داخل را در اختیار مسکو قرار داده است. انتشار این خبر باعث شد تا اروپایی ها بلافاصله تحریم های جدیدی علیه جمهوری اسلامی وضع کنند. امریکا نیز با شدت این اقدام جمهوری اسلامی را محکوم کرده و عملا ایران در حوزه نظامی و امنیتی نیز به دامن مسکو افتاد. این در حالیست که روس ها علیرغم وعده هایی که داده بودند تاکنون هیچ یک از تسلیحات نظامی از جمله سوخو۲۴ (هواپیماهای نظامی روسی) و سامانه موشکی اس۴۰۰ را به ایران تحویل نداده اند.

در قسمت بعدی به موشکافی آسیب های اتکای ایران به چین پرداخته شده است.