ترامپ و نفت خاورمیانه

ترامپ و نفت خاورمیانه

ترامپ و نفت خاورمیانه

دونالد ترامپ در نخستین سفر خود به خاورمیانه با حرکتی قاطع بسیاری از ناظران را غافلگیر کرد. فراتر از منافع اقتصادی قابل توجهی که انتظار می‌رفت، او خطوط کلی سیاست جدید خود در این منطقه ناآرام را ترسیم کرد.

با انتخاب کشورهای پادشاهی نفت‌خیز خلیج فارس به عنوان مقصد اولین سفر رسمی خود، چهل ‌وهفتمین رئیس‌جمهور ایالات متحده تلاش کرد این کشورها را بار دیگر به مدار با واشنگتن بازگرداند.

این کشورها که به واقع‌گرایی سیاسی گرایش دارند، در سال‌های اخیر سیاست خارجی «عدم تعهد» را در پیش گرفته‌ و روابط نزدیکی با روسیه و چین به عنوان شرکای اصلی تجاری برقرار کرده‌اند.

این ریسک در حال به نتیجه رسیدن است، چنانچه پادشاهی‌های نفت‌خیز منطقه وعده سرمایه‌گذاری‌های کلان در ایالات متحده طی 10 سال آینده را داده‌اند.

توافق‌نامه‌های سرمایه‌گذاری با عربستان سعودی ۶۰۰ میلیارد دلار، قطر ۵۰۰ میلیارد دلار و امارات متحده ۴/۱ تریلیون دلار عمدتا شامل حوزه‌های صنایع دفاعی و توسعه فناوری و هوش مصنوعی می‌شود.

شرکت‌های آمریکایی نیز موفق به امضای قراردادهای مهمی شده‌اند، از جمله بوئینگ که با مشکلات مالی جدی مواجه بود و بیش از هر زمان دیگری به این قراردادها نیاز داشت.

امارات متحده عربی سفارش خرید ۲۸ هواپیما را ثبت کرد و شرکت قطر‌ایرویز قراردادی چشمگیر به ارزش ۲۰۰ میلیارد دلار با این سازنده آمریکایی امضا کرد.

در عین حال، پادشاهی‌های خلیج فارس منافع خود را نیز از نظر دور نمی‌دارند. عربستان سعودی در ازای این همکاری‌ها به دنبال کسب رضایت واشنگتن برای توسعه صنعت هسته‌ای غیرنظامی خود و امارات نیز امیدوار به همکاری در زمینه انرژی و به‌ ویژه فناوری است، چراکه ابوظبی در پی تبدیل‌شدن به پیشتاز حوزه هوش مصنوعی است.

علاوه بر پیگیری منافع اقتصادی، رئیس‌جمهور آمریکا از این سفر برای تشریح جهت‌گیری‌های اصلی دوره دوم ریاست‌جمهوری خود استفاده کرد.

در جریان «مجمع سرمایه‌گذاری آمریکا – عربستان»، دونالد ترامپ سخنرانی‌ای در حوزه سیاست خارجی ایراد کرد که در آن با درس‌گرفتن از گذشته، مداخله‌گری بی‌رویه دولت‌های نئومحافظه‌کار و دموکرات پیشین را نکوهش کرد. او موفقیت‌های میزبانانش را در عباراتی غیرمعمول ستود و به حاکمیت ملی آنها احترام گذاشت:

«باقی دنیا باید این حقیقت را درک کند: این تحول بزرگ حاصل مداخله‌گران غربی یا مردانی نیست که با هواپیماهای زیبا به اینجا می‌آیند تا به شما درس زندگی و اداره کشورتان را بدهند.

نه؛ شگفتی‌های درخشان ریاض و ابوظبی را نه آنهایی که خود را «سازندگان ملت» می‌نامند خلق کرده‌اند، نه نئومحافظه‌کاران و نه لیبرال‌های خیریه ‌محور که با هزاران میلیارد دلار هزینه نتوانستند کابل، بغداد یا دیگر شهرها را توسعه دهند».

دونالد ترامپ همچنین درباره مسائل راهبردی داغ خاورمیانه، مانند سرنوشت برنامه هسته‌ای ایران و آینده سوریه موضع‌گیری کرد.

با وجود انتقادات شدید از سیاست‌های پیشین ایران، ترامپ بر تمایل خود برای «پایان‌دادن به درگیری‌ها» و «رسیدن به توافق» با تهران تأکید کرد و عملا حملات پیش‌دستانه‌ای که از سوی تل‌آویو درخواست شده بود را رد کرد.

با این حال، نتیجه مذاکرات همچنان نامعلوم است، چراکه ایران بر حفظ برنامه هسته‌ای غیرنظامی خود پافشاری می‌کند.

علاوه بر این، رئیس‌جمهور ترامپ به‌ طور غیرمنتظره تصمیم به لغو تحریم‌ها علیه سوریه که اقتصاد آن در آستانه فروپاشی است، گرفت.

محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، با وعده پرداخت بدهی سوریه به بانک جهانی (۱۵ میلیون دلار) و مشارکت در بازسازی این کشور، ترامپ را تشویق کرد.

رئیس‌جمهور آمریکا روز چهارشنبه ۱۴ می‌ با احمد الشرع، تروریست سابق القاعده که چهره‌ای جدید یافته، در ریاض دیدار کرد که با توجه به ناتوانی دولت موقت سوریه در تثبیت اقتدار خود و همچنین بهره‌برداری گروه‌های افراطی‌تر مانند داعش از خلأ امنیتی، حرکتی پرخطر محسوب می‌شود.

این اقدامات موجب تشدید تنش میان تل‌آویو و واشنگتن شده است.

در حالی‌که اسرائیل از برنامه سفر ریاست‌جمهوری حذف شد، معاون رئیس‌جمهور، جِی.دی.

ونس نیز سفر خود به تل‌آویو را ظاهرا به دلایل لجستیکی، هم‌زمان با اعلام حمله جدید در نوار غزه که بحران انسانی در آن روز به روز وخیم‌تر می‌شود، لغو کرد، همین وضعیت مانع از آن شد که ترامپ بتواند رضایت پادشاهی‌های خلیج فارس برای گسترش توافق‌نامه‌های ابراهیم را جلب کند.

در نهایت، اگرچه این نخستین سفر به خاورمیانه از نظر اقتصادی موفقیت‌آمیز بود، اما سرنوشت پرونده‌های منطقه‌ای از جمله توافق هسته‌ای با ایران، آینده غزه، لبنان و سوریه همچنان نامعلوم باقی مانده است.

باید دید آیا روش ترامپ که شاید عجیب ولی عمل‌گرایانه است، نتیجه خواهد داد یا خیر.