عراق همسایه دلواپس

عراق همسایه دلواپس

عراق همسایه دلواپس

با انتخاب مجدد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهور آمریکا، بار دیگر عراق در موقعیت خطیری قرار گرفته‌است.

در دور نخست ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، عراق به میدانی برای زورآزمایی میان تهران و واشنگتن تبدیل شده‌بود.

خروج دولت ترامپ از برجام و تشدید تحریم‌ها علیه ایران، باعث شد تا تهران از ابزارهای خود برای فشار بر آمریکا در منطقه بیش از پیش استفاده کند.

سال ۲۰۱۹ رویارویی‌های گروه‌های تحت حمایت ایران در عراق و نیروهای آمریکایی در این کشور به اوج خود رسید.

محاصره سفارت آمریکا و تحمیل تلفات به نیروهای نظامی و پیمانکاری آمریکایی در عراق، نهایتاً به عملیات ترور قاسم سلیمانی توسط آمریکا در فرودگاه بین‌المللی بغداد منجر شد. ایران در واکنش به این اقدام، به پایگاه عین‌الاسد عراق که میزبان نظامیان آمریکایی بود حمله موشکی انجام داد.

تحولات سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ نشان می‌دهد که سرزمین عراق به صورت انحصاری به محل تسویه‌حساب‌های ایران و آمریکا در دور نخست ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ تبدیل شده‌بود.

اما محمدالشیاع سودانی، نخست‌وزیر عراق، نمی‌خواهد که وقایع سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ دوباره تکرار شود. در طول دوران جو بایدن، هرچند نیروهای متحد ایران در عراق حملاتی را علیه نیروهای آمریکایی ترتیب دادند و آمریکایی‌ها نیز حملاتی انتقام‌جویانه علیه این گروه‌ها انجام دادند، اما نهایتاً تهران و واشنگتن توانستند به نوعی تفاهم نانوشته دست پیدا کنند که این حملات متوقف شود و خاک عراق از رقابت‌های ایران و آمریکا در امان بماند.

حتی در اوج دوران تشدید تنش در منطقه و جنگ غزه، هرچند در هفته‌های ابتدایی جنگ تعدادی حملات علیه پایگاه‌های نظامی آمریکایی انجام شد، اما با از سرگیری گفت‌وگوهای غیرمستقیم میان ایران و آمریکا در دوران دولت سیزدهم از طریق کانال عمان، این حملات به سرعت متوقف شد و گروه‌های عراقی هرچند حمله به منافع اسرائیل را از خاک عراق ادامه می‌دادند، اما تا حد زیادی از حمله به تاسیسات، پرسنل و منافع آمریکا در خاک عراق خودداری کردند.

محمدالشیاع سودانی، در طول سه سالی که مقام نخست‌وزیری عراق را در اختیار داشته‌است، توانسته تا حد زیادی اوضاع داخلی عراق را کنترل کند و ثبات سیاسی را به این کشور بازگرداند.

سودانی سال ۲۰۲۲ پس از یک دوره یک‌ساله خلأ سیاسی و ناتوانی پارلمان از اجماع برای انتخاب دولت، توانست اعتماد گروه‌های سیاسی عراقی را جلب کند و قدرت را در اختیار بگیرد.

او تا به امروز نسبت به اسلاف خود مصطفی کاظمی و عادل عبدالمهدی موفق‌تر عمل کرده و امیدوار است در انتخابات سراسری پائیز سال آینده بار دیگر بتواند عنوان نخست‌وزیری را در اختیار بگیرد.

اما او برای رسیدن به این هدف موانع بزرگی پیش رو دارد. علاوه بر موانع داخلی که در ماه‌های گذشته با رسوایی شنود مقام‌های دولت سودانی از رقبای سیاسی شدت گرفت، حالا یک مانع جدی ژئوپلیتیک هم در مقابل برنامه‌های سودانی برای استمرار مقام نخست‌وزیری در حال ظهور است.

هنوز هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که مشخص کند سیاست دولت جدید دونالد ترامپ در مورد ایران چگونه رقم خواهد خورد. انتصاب مقام‌هایی از خاستگاه‌های مختلف و با دیدگاه‌های متنوع در مورد ایران، از وزیر خارجه‌ای که به شدت حامی تشدید فشار علیه ایران است تا انتصاب معاونانی در وزارت دفاع که به شدت از توافق با ایران حمایت می‌کنند، باعث شده‌است تا پیش‌بینی عملکرد دولت ترامپ در مورد ایران مشکل شود.

در این میان، سودانی بیشترین نگرانی را نسبت به شرایط پیش رو در روابط ایران و آمریکا دارد.

به نظر می‌رسد تحرکات دیپلماتیک عراق برای پیشگیری از یک رویارویی احتمالی میان ایران و آمریکا که عراق را تحت تاثیر قرار دهد، حتی پیش از آغاز به کار رسمی دولت ترامپ شروع شده‌بود.

۱۵ دی‌ماه، درست دو هفته پیش از‌ مراسم تحلیف دونالد ترامپ، رسانه‌های عراقی به نقل از مقام‌های آگاه گزارش دادند که محمدالشیاع سودانی، پیامی ویژه از دونالد ترامپ در مورد ایران دریافت کرده‌است.

براساس گزارش شفق‌نیوز در این پیام از سودانی خواسته‌شده‌بود که برای کاهش نفوذ گروه‌های تحت حمایت ایران در عراق اقدام کند و همچنین با گروه‌های مسلح خارج از کنترل دولت مقابله کند.

چنین خواسته‌هایی از سوی آمریکا در دوران جو بایدن هم به دولت سودانی علناً ابلاغ شده‌بود، اما اصل ارسال پیام ترامپ برای سودانی رسماً تایید نشده‌است.

درست چهار روز بعد از انتشار ادعای ارسال پیام ترامپ برای سودانی، نخست‌وزیر عراق در سفری رسمی به تهران سفر کرد و با مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی ایران دیدار و گفت‌وگو کرد. سودانی چه پیش از این سفر پیامی از ترامپ دریافت کرده‌باشد و چه نکرده‌باشد، در آستانه آغاز به کار دولت ترامپ قصد دارد رقابت‌های احتمالی ایران و آمریکا را در عراق مدیریت کند.

سودانی پیش از این توانسته‌است با اعلام توافق خروج کامل نظامیان آمریکایی از عراق، تا حد زیادی گروه‌های شبه‌نظامی عراقی و گروه‌های سیاسی مخالف حضور آمریکا و نزدیک به ایران را خرسند کند.

هرچند مفاد کامل توافقنامه دولت سودانی با دولت جو بایدن برای عقب‌نشینی نظامیان آمریکایی از عراق مبهم مانده‌است، اما بر اساس اعلام دولت سودانی، تمامی نظامیان آمریکایی (که در حال حاضر ۲۵۰۰ نفر تخمین زده می‌شوند) تا سپتامبر سال ۲۰۲۶ خاک عراق را ترک می‌کنند.

در مرحله نخست قرار است تا سپتامبر ۲۰۲۵ (شهریور ۱۴۰۴) کلیه نیروهای نظامی آمریکایی از بغداد و پایگاه‌های مستشاری در سراسر عراق خارج شوند و از سپتامبر ۲۰۲۵ تا سپتامبر ۲۰۲۶ نیروهای باقیمانده آمریکایی در اقلیم کردستان عراق هم خاک این کشور را ترک می‌کنند.

مشخص نیست سرنوشت این توافقنامه در دولت ترامپ به کجا بیانجامد، حتی در دوران بایدن هم وزیر دفاع آمریکا مدعی بود که مهلت دوساله برای عقب‌نشینی کامل نیروهای آمریکایی ازعراق کافی نیست. اما اصل انجام این توافق یک پیروزی سیاسی برای سودانی محسوب می‌شد.

کمتر از یک سال مانده به انتخابات سراسری ۲۰۲۵ عراق، سودانی با نگرانی شکل گرفتن سیاست خاورمیانه‌ای دونالد ترامپ را دنبال می‌کند. اگر بار دیگر تهران و واشنگتن وارد زد و خوردهای نظامی با یکدیگر شوند که سرزمین عراق را تحت تاثیر قرار دهد، تمام دستاوردهای سودانی که توانسته‌بود با ایجاد امنیت و ثبات سیاسی، عراق را به محل جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی تبدیل کند، دود می‌شود و به هوا می‌رود.