مشکل رئیسی با همتی چیست؟ قسمت سوم
انتقاد اصلی عبدالناصر همتی به ابراهیم رئیسی در زمینه انتشار آمار و ارقامی است که مستندات مشخصی برای اثبات آنها وجود ندارد. به نظر می رسد رئیس دولت سیزدهم نهادهایی مانند بانک مرکزی را تبدیل به روابط عمومی دولت خود کرده است.
این گزارش که سومین قسمت از سری گزارشات سه قسمتی بررسی مشکلات بین رئیسی و همتی است به عواقب رویکرد ابراهیم رئیسی در حوزه مدیریت اقتصاد کشور می پردازد. اختلافاتی که از یک منازعه رسانه ای معمولی و روتین بین دو سیاستمدار فراتر می رود و نشانگر وجود فقر تخصص در تیم اقتصادی دولت سیزدهم است.
در دو قسمت قبلی به مصادیق این اختلافات و پیشینه آن پرداخته شد. اما در این گزارش سعی شده تا به صورت جدی، انتقادات همتی مورد بررسی قرار گیرد.
«استقراض» شاخ و دم ندارد!
همانطور که در قسمت‌های پیشین این گزارش اشاره شد مهمترین اختلاف بین رئیس کل سابق بانک مرکزی با ابراهیم رئیسی بر سر ادعای عدم استقراض دولت از بانک مرکزی توسط رئیس دولت است. رئیسی بارها در مصاحبه های تلویزیونی و اولین کنفرانس خبری خود در اولین سالگرد آغاز به کار دولت مدعی شده بود که دولت از بانک مرکزی استقراض نکرده است.
رسانه های دولتی و نزدیک به کابینه سیزدهم نیز با انتشار گزارشاتی عجیب سعی داشتند این ادعای ابراهیم رئیسی را بین مردم جا بیاندازند. اما عبدالناصر همتی اولین نفری بود که هربار به ادعای رئیس دولت واکنش نشان داد و به افشاگری پرداخت. طبق آنچه همتی در شبکه های اجتماعی منتشر کرده دولت سیزدهم اقدام به استقراض غیرمستقیم از بانک مرکزی پرداخته است.
به عبارتی دولت سرعت رشد نقدینگی را کاهش نداده بلکه نه تنها به تشدید تورم دامن زده از طرفی هم زمینه ساز فساد شده است. گزارش تفریغ دیوان محاسبات کشور نیز علیرغم تلاشها برای لاپوشانی عملکرد فاجعه بار دولت، اظهارات همتی را تایید کرده است. چرا که طبق اعلام دیوان محاسبات دولت در چهار ماه نخست سال جاری تنها موفق به تامین ۴۰ درصد از بودجه پیش بینی شده است.
بنابراین می توان گفت دولت منبع درآمدی پایدار و غیرتورمزا ندارد. چرا که مجموع درآمدهای نفتی، مالیاتی، فروش دارایی ها و… تنها ۴۰ درصد از انتظارات بودجه ای ۱۴۰۱ را برآورده کرده است. نگاهی به آمار و ارقام مربوط به فروش اوراق نیز حاکی از ناکافی بودن تامین نقدینگی توسط دولت بوده است. از همین رو می توان گفت اظهارات همتی کاملا ریشه در واقعیت دارد. چرا که دولت هیچ راه دیگری بجز استقراض از بانک مرکزی پیش پای خود نمی بیند.
آرزوهای نفتی دولت
یکی دیگر از ادعاهای ابراهیم رئیسی که با واکنش رئیس کل سابق بانک مرکزی مواجه شد ادعای کسب درآمد نفتی به میزان پنج برابر سال گذشته است. طبق آماری که در گزارش دیوان محاسبات منتشر شده و رئیسی نیز بارها آن را تکرار کرده معادل ریالی درآمدهای نفتی دولت در ۴ ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۱ نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود پنج برابر افزایش داشته است. اما نکته اینجاست که چرا دولت و دیوان محاسبات معادل دلاری درآمد نفتی را اعلام نمی کنند؟
طبق گفته همتی، مشخص نیست دولت درامدهای نفتی را با احتساب کدام نرخ ارز تبدیل به ریال کرده و آن را اعلام می کند؟ برخی کارشناسان اعتقاد دارند این میزان درآمد ادعایی دولت از محل صادرات نفت با احتساب نرخ ارز بازار آزاد است! البته راهی برای راستی آزمایی این ادعای دولت وجود دارد.
طبق بودجه ۱۴۰۱ مصوب مجلس شورای اسلامی دولت در چهار ماه ابتدایی سال جاری کمتر از نیمی از درآمدهای پیش بینی شده نفتی را محقق کرده است. ضمن اینکه قیمت نفت در بودجه ۷۰ دلار در نظر گرفته شده بود اما مشاهدات حاکی از فروش نفت ایران با قیمت متوسط بیش از ۸۰ دلار است. در واقع دولت نه تنها موفق به تحقق انتظارات بودجه ای در زمینه صادرات نفت نشده بلکه اگر معادل دلاری صادرات نفتی ایران محاسبه شود به درصدی به مراتب کمتر از ۴۰ درصد دست خواهیم یافت.
آمارسازی صالح آبادی و خوش خدمتی بانک مرکزی
یکی دیگر از مناقشات اصلی میان همتی و ابراهیم رئیسی مربوط به گزارش رئیس دولت مبنی بر کاهش بیش از ۲۰ درصدی تورم در طول یکسال اخیر است. رئیسی چندین مرتبه ادعای تورم بالای ۶۰ درصدی در دولت روحانی را مطرح کرده بود که هربار با واکنش کارشناسان اقتصادی مواجه شده است. اما در این مورد نیز مهمترین واکنش مربوط به توئیت های معروف همتی است.
همتی این ادعای رئیسی را فاقد اصالت دانسته و معتقد بود که دولت قصد دارد با آمارسازی برای دست بردن در کارنامه اش اقدام کند. در حقیقت ابراهیم رئیسی قصد دارد با ارائه آمارهای ندیده و نشنیده بانک مرکزی از تورم در دولت حسن روحانی و مقایسه آن با گزارشات مرکز آمار از شرایط کنونی کشور، افکار عمومی را به گونه ای مدیریت کند که کسی ایرادی به عملکرد دولت در حوزه اقتصاد نگیرد.
اما این رویکرد ابراهیم رئیسی تبعات بسیار ویرانگری برای اقتصاد ایران در بر داشته که می تواند با گذشت زمان به مراتب بیشتر و گسترده تر شوند. از جمله این تبعات به ابتذال کشاندن بالاترین نهاد سیاستگذاری پولی و بانکی کشور است. با این سیاست دولت سیزدهم، رئیس کل بانک مرکزی از یک مدیر قدرتمند و صاحب نفوذ تبدیل به مسئول روابط عمومی رئیس دولت و وزرای اقتصادی شده است. به عبارتی هر آنچه دولت از بحث آمار نیاز داشته باشد، علی صالح آبادی دست در جعبه جادویی و مرموز بانک مرکزی کرده و منویات سید محرومان را برآورده می کند.
تبعات رویکرد رئیسی چیست؟
این وضعیت نتیجه ای بجز ونزوئلایی شدن اقتصاد ایران نخواهد داشت. باید توجه داشت در کشورهایی مانند ترکیه و ونزوئلا که بالاترین تورم های فعلی در جهان را دارند دولت ها دقیقا چنین بلایی را بر سر بانک مرکزی آورده اند که حالا رئیسی در حال انجام آن است. انتصاب پرحاشیه علی صالح آبادی به ریاست کلی بانک مرکزی از ابتدا نیز این نگرانی را در پی داشت که دولت تمایل دارد فردی حرف گوش کن و بی دغدغه را بر مسند بالاترین نهاد سیاستگذاری اقتصادی کشور بگمارد تا هر آنچه نیاز دارد فراهم کند.
این رویکرد حتی در دولت احمدی نژاد هم تا به این حد پررنگ نبود. رویه کنونی دولت به حدی مبتذل و ابتدایی جلوه می کند که حتی برخی کارشناسان اقتصادی که از منظر سیاسی حامی دولت بودند امروز تبدیل به منتقد تند و تیز سیاست های دولت رئیسی شده اند. سیاست هایی که جنبه های ویرانگرانه اش به مراتب بیشتر و گسترده تر از آن است که بتوان با یک گزارش یا مقاله به آن پرداخت.
یک نگرانی بزرگ!
نکته نگران کننده دیگر نیز مشابهت اظهارات ماه های اخیر رئیسی با ادعاهای بی پایه و اساس رجب طیب اردوغان درباره اقتصاد اسلامی است. برخی رسانه های داخلی از وجود اراده برای استقرار روحانیون در شعب بانکی خبر می دهند. از طرفی هم سرکوب نرخ بهره با توجیهات بانکداری اسلامی نشانه دیگری از وجود چنین رویکردی در دولت سیزدهم است.
صالح آبادی نیز با توجه به رابطه خویشاوندی خود با غلامرضا مصباحی مقدم که ریاست شورای فقهی بانک مرکزی را برعهده دارد، ابزار دست ابراهیم رئیسی و تیم اقتصادی دولت در راستای اجرای سیاست های ویرانگر دولت و روحانیون تندرو شده است. نشانه هایی از حضور نظار شرعی در بانک ها و همچنین اعمال محدودیت در خدمات رسانی بانکی برای زنانی که از قرائت رسمی حجاب تبعیت نمی کنند مشاهده شده است. این نشانه ها در برخی استان ها مانند خراسان رضوی پررنگتر بوده و همین امر نگرانی ها نسبت به پیشبرد مرحله به مرحله سیاست های افرادی مانند مصباحی مقدم تشدید می کند.
این مطلب از سری مقالات مشکل رئیسی با همتی چیست است که در ایران گیت منتشر شده است و شما قسمت سوم آن را مطالعه نمودید. جهت مطالعه قسمت‌های قبلی بر روی لینک‌های زیر کلیک کنید:
English
View this article in English
