مرگ برجام ، بازگشت به نقطه صفر!

مرگ برجام ، بازگشت به نقطه صفر!

مرگ برجام، بازگشت به نقطه صفر است. در حالی که اروپایی‌ها مدام از خوش بینی در راستای به نتیجه رسیدن توافق می‌گفتند و رسانه‌های غربی، عمدتا اسرائیلی در سکوت خبری طرف ایرانی، مشغول درز جزییات توافق چند مرحله‌ای بودند اما حالا به نظر می‌رسد که نه تنها خبری از بلند شدن دود سفید توافق نیست بلکه واکنش‌های طرف ایرانی و آمریکایی آن قدر معکوس هم است که به نظر می‌رسد بیش از اینکه به سمت هم گرایی پیش رفته باشند به سمت واگرایی رفته‌اند!

ایران مدعی است متن ارسالی در پاسخ به آمریکا با رویکردی سازنده تهیه شده اما طرف آمریکایی کاملا برعکس اعلام کرده که «متاسفانه پاسخ ایران به متن توافق احیای برجام سازنده نیست.»

یک مقام دیگر دولت بایدن هم که گفته به نظر می‌رسد در حال عقب گرد هستیم! یکی دیگر هم گفته پاسخ ایران اصلا خوب به نظر نمی‌رسد. مجله پولیتیکو چاپ آمریکا هم در گزارشی نوشته است:«آمریکا پاسخ ایران را عقب‌گرد عنوان کرده و اکنون مذاکرات هسته‌ای در خطر نابودی است.»

مقصر توافقی که ادعا می‌شد فاصله ای تا به سرانجام رسیدن ندارد اما حالا دوباره به مرحله game over شدن نزدیک شده کیست؟ زیاده خواهی آمریکا، پیروزوی لابی اسرائیل یا تعلل و پافشاری ایران؟ شاید هم هرسه!

تاکتیک‌های اشتباه ایران

آیا تاکتیک‌های ایران در فرسایشی کردن مذاکرات اشتباه بود؟ دولت روحانی مدعی بود که در چند قدمی احیا برجام قرار داشت که مجلس اصولگرایان با مصوبه هسته‌ای خود در سال ۹۹ خود زیر میز زد. ساختار قدرت هم گویا تمایلی نداشت برجام در و به دست همان دولتی احیا شود که آن را به وجود آورده بود. با آمدن دولت رئیسی، عامدانه شروع مذاکرات مدام به تعویق افتاد. با حمله روسیه به اوکراین، ایران تصور کرد که حالا یک برگ برنده در دست دارد. غرب سرگرم مجادله با روسیه است و بحران انرژی در اروپا در نهایت به سود ایران تمام خواهد شد.

به نظر می‌رسد ایران روی موضوع بحران سوخت در اروپا حساب ویژه‌ای باز کرده بود و به همین دلیل هم احتمالاً اروپایی‌ها برای حل و فصل پرونده برجام تمایل بیشتری در این مدت از خود نشان می‌دادند و مدام ابراز خوش بینی می‌کردند.

این درحالی است اگر قرار باشد مشکل تحریم ایران حل شود تا بتواند برای زمستان امسال بخشی از سوخت اروپا را تأمین کند، زمان حل مشکل همین الان است. یعنی اگر بیش از این وقت تلف شود، اولاً اروپا تدابیر جایگزینی برای تطبیق مصرف خود با میزان عرضه سوخت خواهد‌اندیشید و معطل نتیجه مذاکرات نخواهد ماند؛ و ثانیاً فرصت کافی برای زمینه‌چینی و ایجاد زیرساخت‌های لازم برای فروش و رساندن سوخت به اروپا باقی نخواهد ماند.

حمید ابوطالبی که در دولت روحانی مشاور سیاسی دفتر رئیس جمهور بود، در توئیتی با اشاره به همین تعلل‌ها نوشته است: «سرمای زمستانِ اروپا چندان به یخبندان زمستانِ اقتصاد ایران پیوند نخورده است.تاریخ ابتدا می‌نویسد که زمستان اروپا چگونه گذشته، و یخبندانِ اقتصاد ایران چرا اینگونه ماندگار شده است.

سپس قضاوت خواهد کرد که کدام کشورها در تامین منافع مردم خود موفق و درست عمل کرده ‌اند. یکسال از تاکتیک «طولانی کردن مذاکرات» در بحث هسته‌ای گذشت؛ سال دومِ دولت هم با تاکتیک «پرتاب توپ به زمین طرف مقابل» آغاز گردید، که ممکن است ماه‌ها به طول بیانجامد.سپس ورود به بحث انتخابات، فضای سیاسی را می‌آلاید، و دیگر توافقی ممکن نخواهد بود! آیا مذاکره مستقیم تنها راه حل نیست؟»

مرگ برجام به نفع توافق ابراهیم

اسرائیل بارها گفته با احیا برجام مخالف است و در صورت به نتیجه رسیدن آن خود را موظف و متعهد به آن نمی‌داند. در هفته‌های اخیر هم مراودات مقامات امنیتی سیاسی اسرائیل با آمریکایی‌ها در موضوع توافق هسته‌ای ایران شدت گرفته بود. حالا رضا نصری، کارشناس حقوق بین الملل هم گفته که اصلی‌ترین رقیب برجام در منطقه، پیمان ابراهیم با رهبری اسرائیل است و آنها بیشترین سود را از مرگ برجام خواهند برد. رضا نصری کارشناس حوزه روابط بین الملل گفته است:«من معتقدم برجام یک رقیب جدی برای توافقات ابراهیم است.

در واقع، نظام نوین منطقه یا پیرامون برجام با راهبری ایران یا پیرامون «پیمان‌های ابراهیم» با راهبری اسرائیل شکل خواهد گرفت. اگر ایران در انعقاد برجام و سپس مبادرت به ایجاد یک نظم نوین بومی با کشور‌های همسایه تعلل کند، اسرائیل به سرعت مانند تار عنکبوت پیمان‌های ابراهیم را دور ایران خواهد تنید و ایران را از نظر سیاسی، اقتصادی و امنیتی به انزوا خواهد کشاند.»

هفته گذشته هم رئیس پیشین شورای امنیت داخلی رژیم صهیونیستی با اشاره به بازگشت سفیر امارات به تهران گفته بود که امضای توافق هسته‌ای با ایران بر توافقات سازش این رژیم با کشورهای عربی یا همان پیکام ابراهیم که در واقع به منظور مقابله با نفوذ ایران انجام شده تاثیر می‌گذارد.

واگرایی به جای هم گرایی

پیشتررسانه‌ها به صورت غیررسمی متنی را منتشر کردند که بخشی از پاسخ طولانی آمریکا به سؤال‌های ایران را دربرداشت و نشان می‌داد موارد مهمی از خواسته‌های ایران مورد قبول آمریکا واقع نشده است. به احتمال زیاد ایران هم بر خواسته‌های خود دوباره پافشاری کرده و همان را برای آمریکا فرستاده است.

آمریکا سه خواسته مهم ایران که به فعالیت‌های شرکت‌های خارجی، عدم تحریم شرکت‌های چند ملیتی و امکان ورود ایران به سوئیفت مربوط می‌شوند را نپذیرفته و تضمینی درباره آنها نداده بود.از سویی دیگر آمریکا مدعی بود که ایران از برخی خواسته‌های خود مانند الزام به خروج سپاه از فهرست تروریستی عدول کرده است.

ایران هم از آمریکا تضمین قوی برای عدم خروج از توافق می‌خواست. به نظر می‌رسد که هیچکدام حاضر به کوتاه آمدن از خواسته‌هایشان نشده‌اند و پیش و بیش از اینکه مذاکرات آنها را به سمت همگرایی کشانده باشد به سمت واگرایی کشانده است.

حالا به احتمال تعویق دوباره و فرسایشی شدن مجدد روند مذاکرات باید منتظر اضافه شدن یک مانع جدید به موانع قبلی هم بود. علی واعظ تحلیلگر ارشد گروه بین‌المللی بحران در امور ایران نیز در این باره گفته: «با از دست رفتن فرصت کنونی، تصور اینکه ممکن است توافقی پیش از انتخابات میان دوره‌ای کنگره حاصل شود، دشوار است.» موضوع انتخابات مخالفان احیا برجام در کنگره آمریکا دست بالا را دارند و انتخابات میان‌دوره‌ای همواره به عنوان یک مانع جدید بر سر انعقاد توافق هسته‌ای ایران مطرح بوده است.