نتانیاهو به‌دنبال حمله، ترامپ به‌دنبال معامله؛ اختلاف بر سر «پرونده ایران»

هم‌زمان با ضیافت شام در کاخ سفید؛ پشت لبخندهای ترامپ و نتانیاهو، شکاف‌های عمیق درباره ایران و خاورمیانه

نتانیاهو به‌دنبال حمله، ترامپ به‌دنبال معامله؛ اختلاف بر سر «پرونده ایران»

دوشنبه‌شب، دونالد ترامپ و بنیامین نتانیاهو در مراسم شام رسمی در کاخ سفید، پیروزمند و خوشحال از آن‌چه “غلبه بر ایران” می‌خواندند، ظاهر شدند. با این حال، این هم‌نشینی صمیمی نمی‌توانست اختلاف‌های جدی آن‌ها را بر سر آینده خاورمیانه و نوع برخورد با تهران پنهان کند.

ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، و نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، حملات اخیر به تاسیسات هسته‌ای ایران را نقطه‌عطفی در توقف برنامه اتمی ایران توصیف کردند؛ برنامه‌ای که به زعم آن‌ها، هدفش دستیابی به سلاح هسته‌ای بوده است.

با این حال، دو دیپلمات مطلع هشدار داده‌اند که این “دستاورد”، ماهیتی موقتی دارد، چراکه ایران همچنان ذخایر مخفی اورانیوم غنی‌شده و توان بازسازی برنامه هسته‌ای خود را حفظ کرده است.

به گفته این منابع، شکاف اصلی میان دو رهبر در روش مواجهه با ایران است.

ترامپ، که ترجیح می‌دهد از ابزارهای محدودتر و دیپلماتیک بهره ببرد، بر مذاکره و مهار کنترل‌شده تأکید دارد.

در مقابل، نتانیاهو، با نگاهی تهدیدمحور به برنامه هسته‌ای ایران، بر استفاده گسترده‌تر از گزینه نظامی برای وادار کردن جمهوری اسلامی به عقب‌نشینی کامل تأکید می‌کند؛ حتی اگر این مسیر به تغییر حاکمیت در تهران بینجامد.

بنا به گزارش رویترز، تفاوت نگاه آن‌ها در دیگر مسائل منطقه‌ای نیز نمایان شده است؛ از جمله در مورد آتش‌بس احتمالی در غزه و سرنوشت گروگان‌ها. ترامپ مایل است با نقش‌آفرینی در مذاکرات آتش‌بس، چهره‌ای صلح‌طلب از خود به نمایش بگذارد.

اما نتانیاهو بر لزوم نابودی کامل حماس پافشاری کرده و خواستار اخراج رهبران باقی‌مانده این گروه از منطقه است؛ درخواستی که با مخالفت قاطع حماس مواجه شده است.

دو مقام مطلع در منطقه خاورمیانه هشدار داده‌اند که هنوز فاصله زیادی میان یک آتش‌بس موقت و راه‌حلی پایدار برای بحران غزه وجود دارد.

در همین حال، منابع آگاه می‌گویند نتانیاهو از اقدام دولت آمریکا برای آغاز دوباره گفت‌وگوهای هسته‌ای با تهران در نروژ ناراضی است و نگران است که این روند به نوعی گشایش برای حکومت ایران تبدیل شود.

مدل لیبی: سقف خواسته‌های نتانیاهو

براساس اظهارات یکی از مشاوران نزدیک به نخست‌وزیر اسرائیل، او تنها سناریویی را می‌پذیرد که مشابه مدل خلع سلاح لیبی در سال ۲۰۰۳ باشد: برچیدن کامل تاسیسات هسته‌ای و موشکی ایران، حتی برای مقاصد صلح‌آمیز، آن‌هم تحت نظارت شدید بین‌المللی.

در سوی مقابل، مقام‌های غربی می‌گویند اسرائیل عملاً امیدی به مذاکره ندارد و به‌دنبال تغییر نظام در ایران است. اما نتانیاهو می‌داند که در صورت تشدید تنش‌ها، چراغ سبز ترامپ برای حملات بعدی حیاتی خواهد بود.

در حالی‌که ترامپ به‌دنبال تبدیل بحران اخیر به فرصتی دیپلماتیک برای توافقی بزرگ است، در ضیافت شام اخیرش با نتانیاهو گفت که امیدوار است بتواند در آینده تحریم‌های ایران را بردارد.

این اظهارات با پیامی از سوی مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری ایران، در شبکه اجتماعی ایکس هم‌زمان شد. او در این پیام به گفت‌وگوی اخیرش با تاکر کارلسون اشاره کرد و نوشت رهبر جمهوری اسلامی از ورود سرمایه‌گذاران آمریکایی به ایران استقبال کرده است.

پزشکیان با طعنه به حملات اخیر گفت: «مشکل، ایران نیست؛ این اسرائیل است که اجازه آرامش را به منطقه نمی‌دهد.» ناظران این پیام را نشانه‌ای از تمایل تهران برای گنجاندن موضوعات اقتصادی در چارچوب مذاکرات هسته‌ای ارزیابی کرده‌اند.

اکنون جمهوری اسلامی با دو گزینه دشوار روبه‌روست: ادامه مسیر هسته‌ای و پذیرش حملات بیشتر یا عقب‌نشینی از برنامه‌ای که سال‌ها برای آن هزینه کرده است.

در حالی‌که ترامپ به‌دنبال یک توافق سریع با منافع اقتصادی برای آمریکا است، و ایران تمایلی به تعطیلی کامل برنامه هسته‌ای ندارد، احتمال می‌رود روند مذاکرات به‌طور هدفمند از سوی تهران طولانی شود.

از نگاه نتانیاهو، بهترین فرصت برای اقدام نظامی، همین حالاست؛ چراکه تاسیسات هسته‌ای ایران آسیب‌ دیده‌اند، نیروهای وابسته‌اش در منطقه تحت فشارند و بازدارندگی‌اش تضعیف شده است. با این حال، منابع دیپلماتیک هشدار می‌دهند که پنجره این برتری به‌زودی بسته خواهد شد.

در واشنگتن، احتیاط در اولویت است

هرچند برخی چهره‌های تندرو در واشنگتن از تغییر نظام در ایران حمایت می‌کنند، اما دولت ترامپ به‌دنبال درگیرشدن در پروژه‌ای پرهزینه و نامعلوم نیست.

ترامپ، حمله اخیر به ایران در ۲۲ ژوئن را “دقیق، محدود و بازدارنده” توصیف کرده و گفته تنها در صورت ادامه غنی‌سازی ایران، اقدام بعدی را بررسی خواهد کرد.

الکس وتانکا، مدیر برنامه ایران در مؤسسه خاورمیانه، می‌گوید: «ترامپ بیشتر قصد دارد هشدار دهد تا تهدید را عملی کند.»

او معتقد است تأکید رئیس‌جمهور بر نابودی برنامه هسته‌ای بیشتر ابزاری برای چانه‌زنی دیپلماتیک است تا آماده‌سازی برای جنگی تمام‌عیار.

آلن ایر، دیپلمات پیشین آمریکایی و کارشناس مسائل ایران، نیز گفته که اسرائیل نقشه عملی و واقعی برای سرنگونی جمهوری اسلامی در دست ندارد.

برخلاف عراق، در ایران نه ارتش مهاجم وجود دارد و نه اپوزیسیونی سازمان‌یافته که بتواند قدرت را به‌دست بگیرد.

در نهایت، آمریکا احتمالاً به پشتیبانی نظامی از اسرائیل ادامه خواهد داد و حتی فناوری‌های پیشرفته در اختیارش می‌گذارد، اما تمرکز اصلی کاخ سفید بر فشار اقتصادی و ابزارهای دیپلماتیک باقی خواهد ماند.

نتیجه این وضعیت، بن‌بستی شکننده است که آینده‌ای نامعلوم پیش‌ روی آن قرار دارد.

نتانیاهو اما معتقد است که اکنون، «لحظه تعیین‌کننده» فرا رسیده است. به گفته منابع نزدیک به او، نخست‌وزیر اسرائیل شرایط فعلی را یک موقعیت استراتژیک گذرا می‌داند که باید از آن نهایت استفاده را برد، پیش از آن‌که ایران دوباره بتواند توان خود را بازسازی کند.