دوئل ترامپ خامنه‌ای
دوئل ترامپ خامنه‌ای
در حالی که ششمین روز از حمله نظامی اسرائیل به ایران ادامه دارد و فضای کشور عملاً به وضعیت جنگی نزدیک شده، رهبر جمهوری اسلامی در پیامی ویدیویی که ظهر چهارشنبه ۲۸ خرداد از تلویزیون رسمی پخش شد، مدعی شد که «روال عادی زندگی در ایران ادامه دارد»؛ ادعایی که در تضاد با موج گسترده فرار هزاران نفر از تهران و سایر نقاط مرکزی کشور است.
سخنان علی خامنه‌ای، که از مکانی نامعلوم و تحت تدابیر شدید امنیتی ضبط شده، تلاشی آشکار برای نمایش کنترل و ثبات در زمانی است که ایران تحت یکی از بزرگ‌ترین تهدیدهای نظامی مستقیم در دهه‌های اخیر قرار دارد. او ضمن توصیف حمله اسرائیل به ایران به‌عنوان اقدامی «خباثت‌آمیز»، نسبت به مداخله مستقیم آمریکا هشدار داد و گفت چنین اقدامی «بدون تردید با صدمه جبران‌ناپذیر» برای ایالات متحده همراه خواهد بود.
او با تأکید بر این‌که «نه صلح و نه جنگ را نمی‌توان به جمهوری اسلامی تحمیل کرد»، تلاش کرد نوعی بی‌طرفی مستقل و مقاومت ایدئولوژیک را به مخاطب القا کند؛ هرچند این اظهارات در غیاب اعلان رسمی جنگ و در اوج حملات، بیشتر رنگ تدافعی به خود گرفته است.
رهبر جمهوری اسلامی، در حالی که از بیان واژه «جنگ» طفره رفت، وضعیت جاری را «جنگ تحمیلی» نامید و ضمن تأکید بر ایستادگی مردم، اشاره کرد که همان‌گونه که ملت ایران در برابر «صلح تحمیلی» ایستادگی خواهد کرد، اکنون نیز تسلیم نخواهد شد. این تعبیر به‌وضوح به تجربه تاریخی جنگ ایران و عراق و مذاکرات پس از آن ارجاع دارد.
علی خامنه‌ای در سال‌های گذشته بارها مذاکره با دولت ترامپ را رد کرده بود و اعلام کرده بود که نه جنگ خواهد شد و نه مذاکره صورت خواهد گرفت. اما با بازگشت ترامپ به قدرت و تشدید فشارهای خارجی، وی نهایتاً با برگزاری پنج دور مذاکره میان تیم ایرانی و نماینده ویژه ترامپ، استیو ویتکاف، در مسقط و رم موافقت کرد.
سخنان اخیر رهبر جمهوری اسلامی در بستری پخش شد که گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای درباره مشارکت آمریکا در عملیات نظامی علیه ایران شدت گرفته بود؛ موضوعی که همزمان با تأیید نشست امنیتی در کاخ سفید بر ابعاد آن افزوده است.
دونالد ترامپ نیز روز سه‌شنبه اعلام کرد که نشست گروه ۷ در کانادا را به‌دلیل آنچه «موضوعی مهم‌تر از توافق آتش‌بس میان ایران و اسرائیل» خواند، ترک کرده و به واشینگتن بازگشته است؛ حرکتی که سیگنالی جدی از احتمال تشدید مداخله ایالات متحده تلقی می‌شود.
آقای ترامپ پیش از نشست، در پست‌هایی در شبکه تروث سوشال خواهان «تسلیم بی‌قید و شرط» جمهوری اسلامی شد؛ خواسته‌ای تند که تحلیل‌گران آن را نشانه‌ای از فشار حداکثری سیاسی و رسانه‌ای می‌دانند.
علی خامنه‌ای در واکنش، این درخواست را «تهدیدآمیز و زشت» خواند و آن را در سطح «ملت ایران» ارزیابی کرد. او تأکید کرد: «کسانی که عقل دارند و ایران و تاریخ آن را می‌شناسند، هرگز با زبان تهدید با ملت ایران سخن نمی‌گویند، چون می‌دانند مردم تسلیم نخواهند شد».
خامنه‌ای همچنین به اظهارات ترامپ درباره آگاهی از مخفیگاهش اشاره کرد و گفت: «ما را تهدید می‌کنند»، پاسخی که بیانگر تلاش برای کاهش شخصی‌سازی تنش در آینده است.
رهبر ایران افزود که حمله اسرائیل در زمانی رخ داد که مقامات کشور مشغول «مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا» بودند و هیچ نشانه‌ای از گزینه نظامی از سوی ایران نبود؛ پاسخی راهبردی که هدف آن جدا کردن حمله اسرائیل از پرونده هسته‌ای ایران است.
ترامپ پیش‌تر گفته بود به ایران «۶۰ روز» فرصت داده بود تا توافق هسته‌ای امضا شود؛ و در «روز شصت و یکم»، اسرائیل حمله کرد؛ طرحی که از نگاه تحلیل‌گران فشار ترکیبی رسانه‌ای و دیپلماتیک را نشان می‌دهد.
نخست‌وزیر اسرائیل، که برنامه هسته‌ای ایران را تهدیدی حیاتی می‌داند، این عملیات را پاسخی به «وقت‌کشی» تهران معرفی کرد و دستور حمله داد. بنیامین نتانیاهو اعلام کرد که نابودی برنامه هسته‌ای و موشکی ایران اهداف اصلی هستند.
مقامات اسرائیلی همچنین از حمایت نظامی آمریکا تقدیر کردند؛ هرچند واشینگتن هنوز تصمیم نهایی درباره ورود به عملیات نگرفته است.
خامنه‌ای، همراه با تأکید بر لزوم «مجازات» اسرائیل، با اشاره به واکنش نیروهای مسلح گفت: «هم‌اکنون نیز مجازات می‌شود و برای آینده برنامه دارند». ظاهر رسمی این ادعاها، نشان می‌دهد تهران به دنبال حفظ برد دیپلماتیک و ارعاب تاکتیکی است.
با این حال، در مقایسه با سخنرانی‌های گذشته که حاوی سخنان تند بود، این بار خامنه‌ای لحن نسبتاً ملایم‌تری اتخاذ کرد، از حملات مستقیم به آمریکا و رهبری آن خودداری و تهدیدها را در سطح «ملت ایران» محور کرد؛ استراتژی‌ای که ضمن کاهش تمرکز روی شخص خودش، حمایت عمومی را هدف گرفته است.
با آغاز حملات اسرائیل در ۲۳ خرداد، خامنه‌ای در مخفیگاه بسر برد—نقطه‌ای که ترامپ ادعا می‌داند از آن اطلاع دارد.نتانیاهو نیز گفته حذف رهبر راهبردی بحران را تشدید نمی‌کند، بلکه به جنگ پایان می‌دهد؛ اظهار نظری که بازتاب‌اندیشه تهاجمی اسرائیلی است.
در فضای رسانه‌ای فارسی‌زبان و شبکه‌های اجتماعی، تحلیل‌ها حاکی از این بوده که رهبر و نزدیکانش در مخفیگاهی امن پنهان شده‌اند، در حالی که تعداد زیادی از فرماندهان عالی‌رتبه کشته شده‌اند و تهران تحت شرایط جنگی بدون هدایت رها شده است.
اظهارات نتانیاهو و سخنگوی ارتش اسرائیل مبنی بر ضرورت تخلیه تهران، به خروج گسترده از پایتخت انجامید؛ موضوعی که نگرانی‌ها را تشدید کرده و باعث شد ترامپ در توئیتی هشدار دهد که تخلیه تهران ادامه دارد و افراد بیشتر پایتخت را ترک می‌کنند.
با این حال، خامنه‌ای هیچ اشاره‌ای نکرد به مشکلات میلیون‌ها شهروند تهرانی، فرماندهان کشته‌شده یا فجایع انسانی—انتخابی که شاید برنامه‌ریزی‌شده برای جلوگیری از ایجاد خلأ رهبری و حفظ یک تصویر قدرتمند بود—و سخن خود را با لبخندی، برخلاف رویه معمولش، به پایان برد.
از منظر حقوق بشری، در پنج روز نخست حمله اسرائیل، بر اساس گزارش هرانا، دست‌کم ۵۸۵ تن کشته و بیش از ۱۳۰۰ نفر زخمی شدند؛ در مقابل حملات تلافی‌جویانه ایران به اسرائیل، نیز تعداد ۲۴ کشته و صدها نفر زخمی شدند.
تحولات اخیر نشان‌دهنده پیچیدگی‌های جنگ اسرائیل و ایران است که ابعاد نظامی، دیپلماتیک، انسانی و اقتصادی را در بر می‌گیرد. در حالی که فشارهای بین‌المللی و تهدیدات نظامی ادامه دارد، احتمال مذاکرات دیپلماتیک نیز مطرح است.
با این حال، شرایط فعلی نشان می‌دهد که هر دو طرف به دنبال حفظ منافع ملی خود هستند و احتمالاً در آینده نزدیک، تحولات جدیدی در این زمینه رخ خواهد داد.
English
View this article in English
