دام بریکس برای کشورهای نفتی / قسمت اول

دام بریکس برای کشورهای نفتی

دام بریکس برای کشورهای نفتی. به گزارش ایران گیت، بریکس دامی بزرگ برای کشورهای نفتی پهن کرده که با عضویت آنها در این گروه طبیعتا نتیجه بخش خواهد بود. به باور اغلب تحلیلگران بریکس قصد دارد از طریق بازی دادن سه کشور نفتی عربستان سعودی، ایران و امارات متحده عربی تلاش خود را برای جلوگیری از فروپاشی این گروه سامان دهد.

پیشنهاد گروه موسوم به بریکس به ۶ کشور عربستان سعودی، آرژانتین، امارات متحده عربی، جمهوری اسلامی ایران، مصر و اتیوپی برای عضویت در روزهای اخیر با واکنش های بسیاری مواجه شده است. بسیاری معتقدند بریکس این دعوت را در راستای جلوگیری از فروپاشی بریکس از سوی روسیه و آفریقای جنوبی و چین سازماندهی کرده است. اما این سئوال مطرح می شود که بریکس با چه توجیهی این دعوت عجیب را به این ۶ کشور داده است؟ کشورهایی که بجز عربستان سعودی و آرژانتین که مدتهاست عضویتشان مطرح بود ۴ کشور دیگر در ظاهر توجیهی برای دعوت از سوی بریکس دیده نمی شود.

ایران گیت در پرونده ای دو قسمتی دلایل این تصمیم اعضای گروه اقتصادهای نوظهور جهان، معروف به بریکس را بررسی کرده است. گزارش جاضر نخستین قسمت از این پرونده بوده که نگاهی کلی به وضعیت کلی اعضای بریکس و شکاف عمیق بین آنها با ۶ کشوری کرده که با عنوان گروه بریکس پلاس شناخته می شوند.

شکافی که عمیقتر می شود

پیش از آنکه اجلاس اخیر بریکس در ژوهانسبورگ برگزار شود بسیاری از تحلیلگران از وجود شکافی عمیق بین اعضای بریکس خبر داده بودند. شکافی که به دلیل فاصله شدید بین چین با سایر اعضا ایجاد شده و جنگ اوکراین نیز باعث شده تا چشم انداز حضور روسیه در این گروه را با مخاطراتی جدی مواجه سازد. این مخاطرات تا حدی جدی است که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری فدراسیون روسیه حتی جرات نکرد تا به ژوهانسبورگ سفر کرده و در این نشست تعیین کننده شرکت کند.

از همین رو انتظار می رفت اگر بریکس قصدی برای پذیرش عضویت کشورهای دیگری را داشته باشد این عضویت از بین کشورهایی باشد که از رشد اقتصادی بالا و پتانسیل های متناسب با رقابت های جهانی برخوردارند. اما تصمیمی که بریکس در روزهای اخیر اتخاذ کرد این پرسش را ایجاد کرد که این گروه پرحاشیه چه سیاستی را برای پر کردن شکاف مورد اشاره در پیش خواهد گرفت؟ و ۶ کشوری که دعوتنامه بریکس را دریافت کرده اند چگونه می توانند برای از بین بردن این شکاف کشنده ایفای نقش کنند؟

بریکس و بریکس پلاس در یک نگاه

بررسی سه متغیر جمعیت، تولید ناخالص داخلی GDP و میزان تولید نفت اعضای بریکس و بریکس پلاس می تواند برای درک بهتر صحنه بازی راهگشا باشد. به باور اغلب کارشناسان انتخاب این ۶ کشور برای عضویت در بریکس نه تنها نمی تواند شکاف موجود را پر کند بلکه بر افتراقات بین اعضا خواهد افزود. اما این انتخاب پتانسیل های جدیدی را هم برای سه عضو اصلی بریکس (چین، هند و روسیه) ایجاد خواهد کرد.

پیش از هر نکته ای نیاز است تا متغیرهای مورد اشاره درباره ۱۱ کشور عضو بریکس و بریکس پلاس را مورد بررسی قرار دهیم تا دید بهتری نسبت به وضعیت این گروه پیدا کنیم.

گروه بریکس با دعوت از اعضای جدید ۴۶ درصد از جمعیت کل کره زمین را در خود جای داده است. ائتلاف بریکس که حالا یازده عضو دارد بیش از سه میلیارد و ۷۰۰ میلیون نفر را نمایندگی که می کند که در برابر ۴ میلیارد و ۳۰۰ میلیون نفر دیگر روی صحنه خواهند رفت و به رقابت با غول های اقتصادی جهان می روند.

هندوستان با جمعیتی بالغ بر یک میلیارد و ۴۴۴ میلیون نفر در صدر قرار گرفته و امارات متحده عربی که جمعیتی کمتر از ۱۰ میلیون نفر دارد در قعر رده بندی جمعیتی بریکس قرار دارد. البته چینی ها نیز با فاصله ای بسیار اندک از هندوستان در رده دوم قرار گرفته است که این دو کشور روی هم رفته ۳۵ درصد از جمعیت کل کره زمین را در خود جای داده اند. سهم ۹ عضو دیگر این گروه نیز روی هم رفته حدود ۸۰۰ میلیون نفر است که حدود ۱۰ درصد از کل جمعیت کره زمین را شامل می شود.

اما وقتی کار به بررسی سهم بریکس از اقتصاد جهانی می رسد با کاهش قابل توجه اعداد و ارقام مواجه خواهیم شد. چینی ها با فاصله بسیار زیاد در صدر جدول قرار گرفته و در رتبه دوم جهان نیز حضور پررنگی دارند. تولید ناخالص چین در سال ۲۰۲۳ بالغ بر ۱۹ هزار میلیارد دلار تخمین زده شده که معادل سهم ‍۱۸.۴ درصدی جمهوری خلق چین از کیک اقتصادی جهان است.

اتیوپی نیز با تولید ناخالص داخلی ۱۵۶ میلیارد دلاری در سال جاری میلادی حاکی از وجود شکافی معنادار و غیرقابل اغماض در گروه بریکس است. اتیوپی کمتر از ۰.۱۵ درصد از کل اقتصاد جهانی سهم می برد این در حالیست که این کشور ۱۲۶ میلیون نفری ۱.۶ درصد از جمعیت کل کره زمین را در خود جای داده است.

اما آخرین متغیری که مورد بررسی قرار گرفته میزان تولید نفت کشورهای عضو بریکس و بریکس پلاس است. طبق آمار که سازمان تجارت جهانی منتشر کرده تولید نفت تنها بخشی است که اعضای جدیدالورود بریکس توانسته اند فاکتورها را به سود بریکس رو به بالا افزایش دهند. تا پیش از این بریکس حدود ۲۰ درصد از نفت جهان را تولید می کرد. اما حالا سه عضو جدید بریکس پلاس یعنی عربستان سعودی، ایران، امارات متحده عربی به تنهایی به اندازه کل اعضای بریکس نفت تولید می کنند.

عربستان سعودی با فروش بیش از ۱۲ میلیون بشکه نفت سهمی ۱۳ درصدی از میزان تولید نفت در جهان را به خود اختصاص داده است. طبیعتا سعودی ها که بزرگترین تولیدکننده نفت در جهان هستند حالا در بریکس هم پیشتاز است. روسیه هم که جایگاه اول تولید نفت در بریکس را از دست داده با تولید بیش از ۱۱ میلیون نفت معادل ۱۲ درصد از کل تولید جهانی نفت در جایگاه دوم قرار گرفته است. ایران نیز با سهم ۴.۱ درصدی از تولید نفت در جهان جایگاه پنجم را بین اعضای بریکس و بریکس پلاس به خود اختصاص داده است.

اما کشورهای آفریقای جنوبی و اتیوپی به دلیل عدم برخورداری از منابع طبیعی نفت در قعر جدول میزان تولید نفت در بریکس قرار گرفته اند. مصر نیز با سهم ۰.۷ درصدی و هند و آرژانتین نیز با سهم ۰.۸ درصدی در رده های بعدی و بالاتر از اتیوپی و آفریقای جنوبی قرار گرفته اند. به طور کلی بریکس ۴۰ میلیون بشکه نفت در روز تولید کرده که به معنای سهم ۴۳ درصدی از کل تولید نفت در جهان است. عربستان سعودی و روسیه به تنهایی و روی هم رفته بیش از ۲۵ درصد از کل تولید نفت جهان و حدود ۴۰ درصدی از میزان تولید نفت بریکس را به خود اختصاص داده اند.

ایران گیت در قسمت بعدی از پرونده حاضر به تحلیل داده های موجود پرداخته است.