تنظیم روابط با غرب با کمک شرق

تنظیم روابط با غرب با کمک شرق

شی جین پینگ برای “تقویت روابط” با کشورهای حوزه خلیج فارس وارد عربستان سعودی شد و با بیش از ۳۰ رهبر منطقه دیدار کرد و این امر تا حدی باعث نگرانی واشنگتن شد.

شی جین پینگ به عنوان یک قهرمان قدرتمند به صحنه بین‌المللی بازگشته است. پس از بیش از دوسال انزوا به دلیل پاندمی، در ماه های اخیر رهبر چین در نشست های مختلف چندجانبه و دو جانبه با هدف تقویت روابط خارجی چین شرکت داشته است.

پس از نشست گروه ۲۰ در اندونزی و اجلاس APEC در تایلند، شی جین پینگ در روز ۷ دسامبر از عربستان سعودی بازدید کرد که این امر نشان از تلاش های پکن برای تبدیل شدن به یک بازیگر پیشرو در خلیج فارس می باشد. این منطقه که سرشار از منابع فسیلی است، نقش مهمی در تنوع انرژی در چین دارد. علاوه براین، نارضایتی فزاینده از ایالات متحده و غرب، بسیاری از کشورهای حوزه خلیج فارس از جمله عربستان سعودی را به شرکای کلیدی برای طراحی مجدد نظم جهانی و جایگزین کردن آن با نظم فعلی تبدیل کرده است.

روز را غنیمت بشمار( carpe diem)؟

شی جین پینگ وارد ریاض شد و در سه روز اقامت خود در نشست های متعددی هم با سران عربستان سعودی و هم در گفتگوهای چندجانبه با دیگر سران کشورهای خلیج فارس و منطقه عربی شرکت کرد. این سومین سفر جین پینگ به خارج از کشور پس از دو سال انزوا به دلیل همه گیری است. در چند هفته گذشته، رئیس جمهور چین به ویژه در جبهه دیپلماتیک فعال بوده است، با رهبران خارجی ملاقات می کند و در تلاش است تا به وجهه بین‌المللی چین، که اخیرا به دلیل پاندمی و امتناع پکن از محکوم کردن روسیه بدلیل تهاجم به اوکراین به شدت آسیب دیده است، مقبولیت بخشیده و آن را احیا کند.

دیدارهای جین پینگ بر اولویت های سیاست خارجی چین متمرکز شده است: نشست سازمان همکاری شانگهای در آسیای مرکزی، جایی که روسیه در حال از دست دادن قدرت خود است و چین می تواند نفوذ خود را گسترش دهد. شرکت در اجلاس سران جی ۲۰ و APEC در جنوب شرق آسیا، منطقه ای نزدیک و با اهمیت زیاد اقتصادی و استراتژیک که بطور فزاینده ای به مرکز توجهات بین‌المللی تبدیل شده است، و در نهایت عربستان سعودی، کشوری غنی از منابع انرژی.

باید توجه داشت که زمان این سفر اخیر تصادفی نیست: در حالیکه روابط بین ریاض و واشنگتن بطور فزاینده ای متشنج است، حضور چین در خلیج فارس همواره بیشتر و بیشتر می‌ شود. مطمئنا پکن به این امر خوب واقف است که مانند بسیاری از کشورها، بی طرف ماندن عربستان سعودی در برابر تنش های فزاینده چین و ایالات متحده نیز دشوار خپاهدبود و در نتیجه دیدار جین پینگ نمی توانست در زمانی بهتر از حال حاضر انجام گیرد.

همکاری استراتژیک

سفر به عربستان سعودی، پس از نشست گروه ۲۰ در بالی و اجلاس APEC در تایلند، نشان دهنده اهمیتی است که چین برای ریاض قائل است. ریاض با صادرات ۸۱ میلیون تن نفت در سال ۲۰۲۱، پیشروترین تامین کننده نفت چین است. در مقابل، در سال گذشته به ویژه پس از خروج بی نظم نیروهای آمریکایی از افغانستان، عرضه نفت عربستان به ایالات متحده کاهش یافته است.

بنابراین، تامین انرژی موضوع کلیدی دیدار رهبران دو کشور بود، اما مشارکت پکن و ریاض فراتر از این می رود: چین شریک تجاری اصلی عربستان سعودی است و دو کشور نیز با توجه به این موضوع همکاری زیادی باهم دارند از جمله طرح ابتکاری کمربند و جاده( Belt and Road ) چین، که یک طرح سرمایه گذاری در زیربناهای اقتصادی بیش از ۷۰ کشور جهان و سازمان های بین المللی و توسعه دو مسیر تجاری”کمربند اقتصادی راه ابریشم” و ” راه ابریشم دریایی” است که در مرکز سیاست خارجی شی جین پینگ قرار دارد.

و چشم انداز توسعه عربستان تا سال ۲۰۳۰، برنامه ای است با هدف کاهش وابستگی عربستان به نفت و تنوع بخشیدن به اقتصاد آن و توسعه بخش های خدماتی مانند بهداشت، آموزش، زیرساخت ها، تفریحی و گردشگری.

عربستان سعودی همچنین به استفاده از رنمینبی ( پول رایج رسمی کشور چین است که یکای اصلی آن هم یوان است. این پول از لحاظ قانونی در سرزمین های اصلی چین رایج است اما در هنگ کنگ و ماکائو رایج نیست) برای پرداخت منابع انرژی خود در پکن رای مثبت داده است.

مانند سایر کشورهای منطقه، به نظر می رسد که ریاض نیز بطور چشمگیری علاقه مند به جستجوی پلتفرم های چندجانبه برای گفت و گو های جایگزین به جای پلتفرم های غربی است. عربستان سعودی همچنین برای تبدیل شدن به شریک گفتگو و عضو در سازمان همکاری شانگهای، که یک مکانیزم همکاری در مسایل امنیتی و اقتصادی و فرهنگی است، که چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان به عنوان اعضای اصلی آن هستند، درخواست داده است.

و درنهایت، عربستان سعودی برای پیوستن به کشورهای بریکس، سازمانی که برخی از اقتصادهای بزرگ در حال ظهور از جمله برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی را گردهم آورده، ابراز علاقه کرده است. بنابراین، برای پکن که به دنبال ایجاد یک نظم بین المللی خارج از هژمونی ایالات متحده و غرب می باشد، ریاض می تواند یک شریک حیاتی محسوب شود.

آیا ریاض از دعوای بین غرب و چین، لذت می برد؟

در طول سال گذشته، روابط عربستان سعودی و ایالات متحده بطور قابل توجهی بدتر شده است. در خاورمیانه همیشه در حال تغییر، ایالات متحده اغلب به عنوان یک شریک دور و غیر قابل اعتماد در نظر گرفته می شود.

پس از آغاز جنگ در اوکراین، عربستان سعودی بارها علاقه خود را برای حفظ روابط خوب با روسیه به ویژه در داخل اوپک پلاس ابراز کرده است. آخرین رویداد از این منظر، تصمیم کشورهای اوپک پلاس در ماه اکتبر برای کاهش تولید حدود دو میلیون بشکه در روز بود. این انتخاب به دنبال ماه ها فشار از سمت ایالات متحده بر ریاض بود که سعی در وادار کردن عربستان سعودی به افزایش تولید به منظور متعادل کردن افرایش قیمت ها در بازار جهانی را داشت.

در زمان بحران جهانی انرژی، تصمیم ریاض و اوپک پلاس از نگاه واشنگتن به عنوان یک انتخاب سیاسی خوانده شد، به ویژه بدلیل موقعیت بین المللی که در آن اتخاذ شد. بنابراین این تنش فضا را برای چین باز می کند تا حضور خود را در منطقه تقویت کرده و تلاش کند تا حضور آمریکا را کم رنگ و در پس زمینه قرار دهد.

با این حال، اگر چه عربستان سعودی بطور فزاینده ای خود را به چین متصل می‌کند، اما جایگزینی کامل ایالات متحده برای این کشور دشوار خواهد بود: حداقل در حال حاضر، چین مایل نیست خود را به عنوان ضامن ثبات در منطقه معرفی کند. علاوه براین، ایالات متحده یکی از بزرگ‌ترین تامین کنندگان تسلیحات برای ارتش سعودی است و تنها در ماه اوت، دولت بایدن فروش تجهیزات نظامی به ارزش ۳ میلیارد دلار را تایید کرد. علیرغم اهمیت ایالات متحده در سطح نظامی، اما خاورمیانه ای که از نظر سیاسی توسط واشنگتن “رهاشده” باشد، بطور قابل ملاحظه ای زمینه مناسبی را برای منافع پکن ایجاد خواهد کرد.