از نوربخش تا عبدالملکی؛ ایران در آستانه فروپاشی اقتصادی؟
از نوربخش تا عبدالملکی؛ ایران در آستانه فروپاشی اقتصادی؟. به گزارش ایران گیت، نهاد دولت در ایران فراز و نشیب های بسیاری را تجربه کرده است. اما بسیاری معتقدند در حال حاضر دولت در حضیض عملکردی و در پایینترین سطح کیفی مدیران قرار دارد. در نگاه اول شاید به یاد مدیرانی چون علینقی عالیخانی، حسن ابتهاج، هوشنگ انصاری، محمد ستاری فر، سیدمحسن نوربخش، علی طیب نیا و… و مقایسه آنها با تیم اقتصادی رئیسی اسباب خنده را فراهم کند. اما حقیقت اینجاست که رسیدن به عبدالملکی، خاندوزی، صالح آبادی و… نه تنها تراژدی بزرگی را رقم زده بلکه می تواند فاجعه ای بزرگ را رقم بزند که کشور را به فروپاشی اقتصادی نزدیک و نزدیکتر کند.
بسیاری بر این باورند که دولت ابراهیم رئیسی به دلیل بی کفایتی مدیرانش، کشور را با سرعت بسیار بالایی به سوی فروپاشی اقتصادی می برد. مدیران ضعیفی مانند عبدالملکی، فاطمی امین، خاندوزی و… کار را به جایی رسانده‌اند که حتی اقتصاددانان مدافع جناح حاکم نیز دست از دفاع از تیم اقتصادی دولت رئيسی بردارند.
ایران گیت در قالب پرونده ای سه قسمتی به سیر تحول و تتور تیم اقتصادی رئیسی و جهت گیری های تئوریک دولت سیزدهم پرداخته است. در نخستین قسمت به تبارشناسی تئوریک تیم اقتصادی دولت پرداخته شده و در این زمینه کند و کار شده است.
کدام اقتصاددانان به خط شدند؟
زمانی که ابراهیم رئیسی در بهار ۱۴۰۰ جهت ثبت نام در انتخابات ریاست جمهوری به وزارت کشور مراجعه کرد، چهره های مطرحی از بین اصولگرایان میانه رو و کلاسیک بین آنها دیده می شد. شاید مهمترین چهره اقتصادی که وی را همراهی می کرد فرهاد رهبر بود که در تمامی قاب عکس های انتخاباتی رئیسی در کنار نیکزاد و رستم قاسمی دیده می شد.
اظهارات ابراهیم رئیسی در مناظرات انتخاباتی نیز این احتمال را تقویت می کرد که رهبری تیم اقتصادی دولت در اختیار افرادی مانند فرهاد رهبر یا داوود دانش جعفری خواهد بود. از همین رو بسیاری از اقتصاددانان حامی دولت معتقد بودند که گرایشات اقتصادی دولت ابراهیم رئیسی به احتمال بسیار زیاد به جریان اصلی اقتصاد گرایش خواهد داشت. اما چرخ روزگار چرخید و ابراهیم رئیسی در میان نگاه شگفت زده افکار عمومی از ترکیب کابینه خود رونمایی کرد. این رونمایی در شرایطی انجام شد که هیچ اثری از چهره های شاخصی مانند فرهاد رهبر و اعوان و انصارش دیده نمی شد.
البته عده ای از این طیف مدیران اصولگرای جمهوری اسلامی که در دولت احمدی نژاد نیز مسئولیت های مختلفی داشتند در دولت حضور داشتند. اما گذر زمان نشان داد طیفی که دست بالا را در دولت دارد قطعا مربوط به اقتصاددانان با سابقه نبود.
چرا که چهره هایی مانند رستم قاسمی، مسعود میرکاظمی و… که نزدیک به جمع مدیران اقتصادی باسابقه جریان اصولگرا بودند به مرور کنار گذاشته شدند. البته بخت با رستم قاسمی یار نبود و پیش از اینکه کار خود را در دولت از دست بدهد، اجل فرصت نداد و در سال ۱۴۰۱ درگذشت. اما بسیاری از مدیران دولتی و نمایندگان مجلس در پی برکناری وی بودند.
به هر حال به نظر می رسد که تیم اقتصادی دولت در حال حاضر در عین اختلافاتی که با یکدیگر دارند به لحاظ فکری یکدست شده اند. اما این سمت و سوی فکری به کدام جریان در دنیای علم اقتصاد نزدیکی بیشتری دارد؟
چپ، راست، هیچکدام؟
مناظره موسی غنی نژاد و مسعود درخشان می تواند برای شناخت بهتر سمت و سوی افکار مدیران اقتصادی دولت ابراهیم رئیسی نقشه راه خوبی باشد. در این مناظره که به دفعات در شبکه های اجتماعی به اشتراک گذاشته شد بارها و بارها ضعف تئوریک مسعود درخشان به رخ مخاطب کشیده شد. اما همانطور که مجری برنامه نیز تاکید کرد مسعود درخشان به عنوان «اقتصاددان اسلامی» معرفی می کرد میتوان وی را در همین دسته بندی پذیرفت.
رویکرد دولت ابراهیم رئیسی در حوزه مدیریت اقتصادی کشور شباهت بسیار زیادی به سمت و سوی آنچه اقتصاد اسلامی شناخته می شود داشته که افرادی از جمله مسعود درخشان آن را نمایندگی می کنند. در تیم اقتصادی دولت رئیسی نیز ردپای اقتصاددانان اسلامی به وضوح قابل مشاهده بوده و می توان گفت همه مدیران تیم اقتصادی دولت در حال حاضر متعلق به همین جریان هستند.
جریانی که نه تنها در محافل علمی رسمیت ندارد بلکه اقتصاددانان دو طیف راست و چپ روی بی قاعده بودن اقتصاد اسلامی اشتراک نظر دارند. از همین رو می توان مدعی شد که دولت ابراهیم رئیسی در زمینه مدیریت اقتصادی کشور نه تنها دولتی نامتعارف است بلکه به لحاظ آکادمیک نیز دچار فقر تئوریک شده است. یعنی دولت ابراهیم رئیسی نه سیاست های لیبرالی را در حوزه اقتصاد مورد توجه قرار می دهد و نه اینکه گرایشی به سیاست های چپ گرایانه دارد.
هرچند در مقاطعی تصمیماتی اتخاذ شده که نزدیکی به چپ و راست داشته اما در نهایت هیچ جمع بندی مشخصی درباره سمت و سوی دولت در حوزه مدیریت اقتصادی کشور به دست نمی آید. مگر اینکه همه مدیران تیم اقتصادی دولت سیزدهم روی ترم اقتصاد اسلامی که مفهومی موهوم و بی معناست اشتراک نظر دارند.
