کرملین میانجی وحدت
جنگ غزه: روسیه چه می خواهد؟
کرملین میانجی وحدت. از ۲۹ فوریه تا ۱ یا ۲ مارس، روسیه از ۱۴ سازمان گروه برای نشست درون فلسطینی در مسکو دعوت کرد. در میان شرکت کنندگان ، نمایندگانی از حماس، فتح و جهاد اسلامی فلسطین در کنار نیروهای مختلف سیاسی فلسطینی که در کشورهای مختلف خاورمیانه از جمله سوریه و لبنان فعالیت می کنند، حضور خواهند داشت. همانطور که میخائیل بوگدانوف، نماینده روسیه در امور خاورمیانه و آفریقا توضیح می دهد، انگیزه مسکو از میزبانی چنین نشستی، کمک به نیروهای فلسطینی برای دستیابی به یک توافق سیاسی به منظور اتحاد است.
منطق پشت این تلاش این است که چنین وحدتی برای عبور از بحران کنونی و بررسی گزینه های حکومتی برای فلسطین در مرحله پس از جنگ ضروری است. در واقع، مسئله فلسطین از دیر باز هسته مرکزی سیاست روسیه در خاورمیانه بوده است، و این اولین بار نیست که مقامات کرملین نیروهای اصلی فلسطینی را برای گفت و‌گو گرد هم می آورند: جلسات مشابهی از سال ۲۰۱۱( و متعاقبا ۲۰۱۷، ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹) بطور منظم در مسکو برگزار شده است.
با این حال، جلسه روز پنجشنبه ۲۹ فوریه از چندین جهت حائز اهمیت است. زیرا که این نشست نه فقط در زمانی برگراز می شود که مردم فلسطین در حال تجربه کردن بدترین درگیری و جنگ در دهه های اخیر هستند و به نظر می رسد که رهبران فلسطینی بطور فزاینده ای دچار سرگشتگی و بی نظمی شده اند، بلکه شرایط بین المللی و موقعیت داخلی مسکو نیز بسیار متفاوت از قبل می باشد.
در سطح بین‌المللی، روسیه کاملا توسط غرب و متحدانش( از جمله اسرائیل) به حاشیه رانده شده است و در پاسخ به این منزوی شدن، به نظر می رسد که مسکو به دنبال ایفای نقش سازنده و ایجاد اعتماد در میان کشورهای خاورمیانه و کشورهایی است که با دیدگاه غربی همسو نیستند. در داخل کشور، چیزی که برای پوتین اهمیت دارد صحنه پردازی و اجرای یک نمایش و روایت مثبت برای مخاطبان داخلی او است تا چاشنی انتخاب مجدد او در انتخابات آتی باشد.
با درنظر گرفتن همه اینها، با وجود پتانسیل خوب این نشست برای ایجاد انگیزه و برانگیختن تفکرات و اندیشه های دورن فلسطینی، بعید می نماید که کلید وحدت فلسطین و یا راه حل جنگ اسرائیل و فلسطین، در مسکو پیدا شود. با وجود اینکه مسئله فلسطین در سیاست خاورمیانه ای روسیه در رتبه بالایی قرار دارد، اما کرملین نمی تواند برای ایجاد تغییرات مثبت کاری انجام دهد.
مبارزه فلسطینیان برای استقلال یکی از عناصر اصلی سیاست خاورمیانه ای روسیه از زمان ایجاد دولت یهود است. با نگاهی به آن دوران و تعمق در تفکر سیاسی مسکو در می بیابیم که روسیه عملا با جنبش های ضد استعماری که طرفدار آزادی و به ویژه استقلال و اختیار بودند، همراه بود. به این ترتیب، هر جنبش ضد امپریالیستی سزاوار حمایت همه جانبه از سمت روس ها بود و مسکو در مبارزه ضد استعماری این جنبش ها در کنار مردم ستمدیده ی جهان می ایستاد.
با توجه به ارتباط تاریخی آن و میزان تعهدی که رهبری روسیه، هنوز امروزه هم، به آن پایبند است، تردیدی وجود ندارد که مسکو همچنان از این مبارزه حمایت می کند.با این حال، (مانند نیمه دوم قرن گذشته)، بدون شک مسکو نیز از محدود بودن ابزار و توانایی های خود آگاه است. ۲۹ فوریه اولین نشست تحت حمایت روسیه در میان جناح های فلسطینی نیست که قرار است به آنها کمک کند تا بر سر وحدت مورد نیاز با یکدیگر به توافق برسند.
تمام تلاش های قبلی نتایج بسیار کمی به همراه داشته است، البته این بدان معنا نیست که مقامات روسیه بی اعتبار شدند؛ برعکس، تلاش های مسکو -اگر چه تعیین کننده نبوده است- اما توسط رهبری فلسطین و گروه‌های فلسطینی به شدت مورد قدردانی قرار گرفته است. با توجه به شرایط بی سابقه جنگ در اسرائیل و فلسطین، نشست امروز ۲۹ فوریه ممکن است اتفاق مبارکی باشد. اما بعید است که راه حلی برای اختلاف نظر فلسطینی ها در این هفته در مسکو پیدا شود. و این موضوع را همه از جمله خود روس ها به خوبی می دانند.
اهداف و جاه طلبی های مسکو
روسیه با برگزاری مذاکرات درون فلسطینی چندین هدف را در یک زمان دنبال می کند. اول، این نشست در خدمت نیازهای تبلیغاتی مسکو است. کرملین نشان می دهد که حتی در زمان جنگ با اوکراین و تمرکز حداکثری توجه و منابع مسکو بر رویارویی با غرب، می تواند سیاست خارجی فعالی را در جهات مختلف دنبال کند. برای مخاطبان داخلی روسیه، این دیدار می تواند نشان دهنده آن باشد که مسکو از انزوای بین المللی فاصله زیادی دارد و بنا به درخواست او، نمایندگان نیروهای بین المللی مختلف( از جمله همان ها که خود روسیه آن ها را تروریست می داند) از آن بازدید می‌کند.
این نشست همچنین پیامی برای شرکای خاورمیانه دارد، با این مضمون، در حالی که آمریکا و اروپا مسیر حمایت از اسرائیل را در پیش گرفته اند، روسیه با تلاش برای اتحاد فلسطینی ها و تقویت موقعیت آنها در عرصه بین المللی در کنار جهان عرب ایستاده است.
در نهایت، این دیدار سیگنالی است به اسرائیل و غرب که آشکارا روسیه را از روند حل مناقشه ای که راه اندازی کرده بودند، کنار گذاشتند:” اگر نمی خواهید با ما صحبت کنید، ما بازی های خودمان را انجام خواهیم داد که می تواند برای شما مشکل ایجاد کند”. با این حال، شانس مسکو برای ایجاد یک بلوک متحد موثر فلسطینی زیاد نیست.
علاوه بر این، این سوال باقی می ماند که آیا روسیه منابعی یا اهرمی برای کمک به فلسطینی ها برای اجرای تصمیمات مورد مذاکره دارد یا خیر. در عین حال، باید اذعان کرد که آینده روابط درون فلسطینی در دوره پس از جنگ هم اکنون به طور فعال توسط بازیگران مختلف بین المللی و منطقه ای مورد بحث و گفتگو قرار گرفته است.
روسیه به وضوح می‌خواهد ساختار و روابط فلسطین را پس از پایان مناقشه غزه، آن طور که مد نظر او است پیشنهاد و تدوین کند و بدین ترتیب جایگاه آینده مسکو در فلسطین را تضمین کند.
کلید وحدت فلسطین در مسکو نیست
“مسیر مسکو” در دهه گذشته تا آنجا که به آشتی سیاسی درون فلسطینی مربوط می شود، عملکرد بسیار کمی داشته است. کلید وحدت فلسطین در مسکو نیست. با این حال، از آنجایی که زمان سیاسی کنونی متفاوت است، اگر نشست اعلام شده موفق به گرد هم آوردن نمایندگان با نفوذ سطح بالای فتح و حماس شود تا در یک گفتگوی جدی در مورد نظام سیاسی فلسطین، برنامه ملی، سازمان آزادی‌بخش فلسطین، رهبری یکپارچه و یک نقشه راه و چشم انداز فلسطینی برای ” روز پس از جنگ” در غزه ارائه دهد، یک نقطه عطف حیاتی خواهد بود.
با این حال، این واقعیت که هر دو جناح از ماه اکتبر در هیچ گفتگوی جدی ای شرکت نکردند( با وجود فرصت های متعدد)، این نشست در مسکو نمی‌تواند نوید دهنده دیداری مثمر ثمر که به علل ریشه های اختلاف نظر در بین گروه های مختلف در فلسطین می پردازد، باشد.
از نظر اسرائیل مشکل نشست درون فلسطینی نیست، بلکه سیاست گسترده مسکو در قبال جنگ غزه است. تلاش های میانجیگری بین‌المللی مربوط به جنگ غزه بیشتر توسط کشورهای غربی و عربی انجام شده است، در حالی که روسیه همواره در حاشیه بوده است. همانند گذشته، روسیه به دنبال جبران چنین وضعیتی با تشکیل گروه های مختلف فلسطینی در خاک خود است- در حالی که اسرائیل با این اقدام مخالف است- احتمالا واکنش تندی به آن نشان نخواهد داد، زیرا توافقات درون فلسطینی، در صورت حصول آنها، احتمالا با میانجگیری کشورهای عربی انجام خواهد شد، نه روسیه.
اسرائیل بیشتر نگران موضع کلی روسیه در قبال جنگ غزه و نگرش آن نسبت به حماس است و اخیرا این موضوع را از طریق سفیر جدید خود در روسیه، سیمونا هالپرین، به صراحت بیان کرده است.
مسکو از روابط خود با فلسطینی ها به عنوان یک اهرم سیاسی در روابط پیچیده خود با اسرائیل استفاده می کند. این نشست و دیدارهای گذشته با فلسطینی ها با هدف ارائه ی تصویری اثرگذار از مسکو به عنوان کشوری که می تواند با همه ذینفعان در خاورمیانه گفتگو کند، انجام می شود.
برخلاف آمریکا که به صورت نامتناسبی در سمت اسرائیل قرار دارد و تا حدودی مسئول وضعیت کنونی غزه است و همچنین برخلاف ترکیه، با اردوغان که صراحتا در کنار فلسطین ها قرار گرفته است، روسیه می خواهد به عنوان یک میانجی واقعی و با انصاف دیده شود، اگر چه شانس موفقیتش نسبتا کم است و رابطه اش با تل آویو از ۷ اکتبر آسیب دیده است.
اما این نشست می تواند به روسیه در جهت هدفش برای ” حفظ اسرائیل” کمک کرده و کرملین از روابطش با فلسطینی ها به عنوان اهرم سیاسی در روابط پیچیده خود با تل آویو استفاده ابزاری خواهد کرد.استراتژی مشابهی که مسکو در گذشته در رابطه با ترکیه بهره برد و از روابط خود با ارمنستان و یا کرد ها برای افزایش وزن خود در رابطه دوجانبه با آنکارا استفاده ابزاری کرد.
جنبه داخلی یک نشست بین المللی
اهمیت این نشست از منظر داخلی، ارتقای وجهه پوتین قبل از انتخابات است و بیشتر کارشناسان ۲۴ سال پیش استدلال می کردند که به عنوان یک عامل ک.گ.ب قابلیت اطمینان( برای غرب) یک الزام شغلی برای ولادیمیر پوتین محسوب نمی شود. و به عنوان شاهد می توان از مدیریت بی رحمانه قیام چچن و پیامدهای غرق شدن زیر دریایی کورسک یاد کرد. اما اکثر رهبران غربی توصیه های کارشناسان را نادیده گرفتند و ناامیدانه تلاش می کردند که این توهم را باور کنند که بک رابطه عادی با روسیه ( تا قبل از حمله دوم به اوکراین در سال ۲۰۲۲) امکان پذیراست.
اما دنیای غیر- غرب داستان متفاوتی است. در این کشورها به دلیل بی اعتمادی شدید به غرب، زمینه مساعدی برای رشد روسیه وجود دارد. به ویژه جنگ غزه به دلیل حمایت غرب و ایالات متحده از اسرائیل، فرصت مناسبی و خاصی را برای روسیه فراهم کرده است. به زبان ساده، در خاورمیانه، روسیه گستاخانه اما ماهرانه تر عمل می کند.
