پرچم صلح فلسطین بر فراز دیوار چین

پرچم صلح فلسطین بر فراز دیوار چین

دیپلماسی بدون مرز

پرچم صلح فلسطین بر فراز دیوار چین. پکن در امضای توافقنامه وحدت ملی میان ۱۴ جناح فلسطینی از جمله فتح و حماس میانجیگری می کند و برای اولین بار از زمان آغاز جنگ از وزیر امور خارجه کیف، دمیترو کولبا استقبال می کند.

در حالی که ایالات متحده در تنگنای یک کارزار انتخاباتی پر از پیچ و خم است، دیپلماسی چین از این فرصت استفاده می کند تا جایی را در زیر نور خورشید ایجاد کند. دیروز در پکن، ۱۴ جناح فلسطینی، از جمله حماس و فتح، توافقنامه “وحدت ملی” را امضا کردند که هدف آن حفظ کنترل فلسطین بر کرانه باختری و غزه پس از پایان جنگ است.

این توافق که پس از سه روز گفت‌وگوهای فشرده نهایی شد، پایه‌های یک «دولت آشتی ملی موقت» را ایجاد می‌کند و به گفته الجزیره، بر چهار ستون اصلی استوار است: ایجاد حکومت موقت وحدت ملی؛ تشکیل یک رهبری متحد فلسطینی در آستانه انتخابات آینده؛ انتخاب آزاد برای شورای ملی جدید فلسطین؛ و اعلامیه عمومی وحدت در برابر حملات مداوم اسرائیل. اما نقطه عطف واقعی آشتی میان حماس و فتح، دو حزب سیاسی اصلی فلسطینی است که از زمان آغاز درگیری در سال ۲۰۰۶ ، رقبای سرسختی بودند، پس از آن حماس کنترل نوار غزه را به دست گرفت، از جایی که در ۷ اکتبر به اسرائیل حمله کرد.

مصطفی برغوثی، دبیرکل یکی از ۱۴ جناح امضاکننده، توضیح داد که جنگ جاری “عامل اصلی” بود که طرف‌های فلسطینی را وادار کرد تا اختلافات خود را کنار بگذارند، که طبق گفته او این توافق “بسیار فراتر از هر توافق دیگری است که در سال‌های اخیر به دست آمده است” و‌ در ادامه افزود: “در حال حاضر راهی جز اتحاد و مبارزه با هم در برابر این بی عدالتی وحشتناک وجود ندارد”.

اسراییل تحت فشار؟

برای دولت اسرائیل که نابودی حماس را یکی از اهداف اعلام شده حمله به غزه قرار داده است، این توافق غیرقابل قبول است.

یسرائیل کاتز، وزیر امور خارجه در شبکه اجتماعی ایکس نوشت : “محمود عباس به جای رد تروریسم، قاتلان و متجاوزان حماس را در آغوش می گیرد و چهره واقعی خود را آشکار می کند”. وی افزود: “در واقع این اتفاق هرگز نخواهد افتاد زیرا دولت حماس درهم شکسته خواهد شد و عباس غزه را فقط از دور مشاهده خواهد کرد.

امنیت اسرائیل منحصراً در دست اسرائیل باقی خواهد ماند”.

نکته قابل توجه این است که در انتقاداتی که از سوی مقامات اسرائیلی شده است، تاکنون هیچ اشاره ای به نقش پکن نشده است.

اعلام توافق در برهه‌ای حساس برای اسرائیل صورت می‌گیرد و بنیامین نتانیاهو در سفری رسمی به واشنگتن در کنگره ایالات متحده سخنرانی جنجالی خود را ایراد کرد.

نخست وزیر پس از آن باید با تغییرات اخیر در سیاست داخلی ایالات متحده مقابله کند، جایی که در روزهای اخیر جو بایدن خروج خود را از مبارزات انتخاباتی اعلام کرد.

کامالا هریس، معاون رئیس‌جمهور، که برای تصاحب جایگاه بایدن در کاخ سفید رقابت می‌کند، بارها در گذشته به دلیل نحوه انجام جنگ اسرائیل علیه حماس انتقاد کرده است ‌این امر به این سوء ظن دامن می زند که در صورت پیروزی در انتخابات، ممکن است موضع سخت تری در قبال اسرائیل اتخاذ کند.

در عین حال، چین روابط خوبی با دولت یهود دارد، حتی اگر دهه‌ها از آرمان فلسطین حمایت می‌کند: چین موافق راه‌حل دو دولتی؟ است و پکن قبلاً کشور فلسطین را به رسمیت شناخته است.

احتیاط شرط عقل است؟

تحلیلگران در مورد توافقی که در پکن به دست آمده و مطبوعات چین به سرعت آن را به عنوان یک موفقیت دیپلماتیک معرفی کردند، محتاط هستند.

این تنها آخرین مورد از یک سری طولانی از توافق‌های آشتی بین دو جناح مذاکره کننده است که سپس قطع شده است.

توافق مشابهی در سال ۲۰۲۲، دوباره به لطف میانجیگری پکن، توسط ۱۴ گروه فلسطینی در الجزایر امضا شد. تا به امروز، هیچ یک از این تلاش ها پیشرفت قابل توجهی در شکاف بین حماس و فتح ایجاد نکرده است.

حتی در میان فلسطینی‌های غزه که با ویرانی درگیری‌هایی دست و پنجه نرم می‌کردند، این اعلامیه با شک و تردید مورد استقبال قرار گرفت.

کری ثابت، یکی از ساکنان نوار که واشنگتن پست از طریق تلفن با آنها تماس گرفت، گفت: «به زمین بیایید و به بیمارستان‌هایی نگاه کنید که در آن‌ها حتی یک قطره خون وجود ندارد که بتواند جان مردم را نجات دهد -به مردم بخش شمالی نوار غزه نگاه کنید که دارند از گرسنگی می میرند.

نگاه کنید که چگونه تانک های اسرائیلی بدون مزاحمت می چرخند. این افراد [در پکن] نماینده من نیستند. آنها فقط بازیگران شکست خورده ای هستند”.

آنچه موجب پیچیده تر شدن اوضاع می‌شود، زمان اجرای این طرح ابتکاری است که دقیقا در پرتنش ترین برهه زمانی بین دو جناح صورت گرفت.

محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین اخیراً گفته است که حماس “مسئولیت قانونی، اخلاقی و سیاسی” طولانی کردن جنگ در غزه را بر عهده دارد.

رهبران حماس نیز به نوبه خود رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین را متهم کردند که در سال ۲۰۰۹ مأموریتش به پایان رسیده بود، برای حفظ موضع خود از اسرائیل و ایالات متحده حمایت می کند.

موفقیت دیپلماتیک برای پکن؟

با این حال، به نظر نمی‌رسد که شکست‌های گذشته و تقسیم‌بندی‌های حال، پکن را که قبلاً میزبان مذاکرات بین حماس و فتح در ماه آوریل بود، دلسرد کرده باشد.

وانگ یی وزیر امور خارجه پس از امضای این بیانیه گفت: “آشتی یک مسئله داخلی جناح های فلسطینی است، اما در عین حال بدون حمایت جامعه بین المللی نمی توان به آن دست یافت”.

برای چین، آنچه در روز ۲۳ جولای امضا شد در هر صورت یک موفقیت دیپلماتیک است، زیرا نقش میانجی در خاورمیانه را که پکن مدت‌ها آرزوی آن را داشت، دوباره آغاز می‌کند. این درگیری در زمانی آغاز شد که چین از قبل شروع به ایفای نقش فعال تری در سیاست بین المللی کرده بود: سال گذشته پکن میانجی‌گری توافقی بین ایران و عربستان سعودی بود که به احیای روابط دیپلماتیک بین دو کشور برای اولین بار از سال ۲۰۱۶ انجامید و حتی پیش از آن، در دسامبر ۲۰۲۲، رئیس جمهور شی جین پینگ ریاست مشترک شورای همکاری چین و کشورهای خلیج فارس در ریاض را بر عهده داشت که به موجب آن چندین توافق تجاری به امضا در آمد.

اما نکنه حائز اهمیت این است که رهبر چین با این میانجیگری ها، دیدگاه یک نظم جهانی نوین و جایگزین را ترویج می‌کند و مکرراً از “شکست‌های هژمونی” ایالات متحده انتقاد می‌کند.

یک سیگنال مهم دیگر از همین منظر، سفر دو روزه دیمیترو کولبا، وزیر امور خارجه اوکراین به پکن برای گفتگو درباره نقش چین در دستیابی به صلح است.

کولبا اولین مقام ارشد اوکراینی است که از زمان حمله روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ به چین سفر می کند.

هدف چین سازماندهی یک کنفرانس صلح جدید است که توسط هر دو طرف به رسمیت شناخته شود.

زلنسکی اخیراً اعلام کرد که قصد دارد تا ماه نوامبر اجلاس دیگری برگزار کند و از نمایندگان روسیه خواست تا در آن شرکت کنند.

گواهی بر شکاف عمیق بین حماس و فتح، که از زمان ساف، جایی که فتح اکثریت را در اختیار دارد، اسرائیل را در سال ۱۹۹۳ به رسمیت شناخت، این واقعیت است که تلاش برای نزدیک کردن بین دو جناح سیاسی اصلی فلسطین اکنون بیش از یک دهه در جریان است: دو نشست مهم در قاهره (۲۰۱۱) و الجزیره (۲۰۲۲) هرگز به تغییرات محسوس و قطعی منجر نشدند.

بنابراین، بیانیه مشترک پکن بدون ایجاد امیدهای زیادی، یک گام دیگر (طولانی تر) به جلو را نشان می دهد.

به دو دلیل امروز حماس بیشتر به دنبال فوریت برای اتحاد هست تا حزب عباس: اولین دلیل خروج از انزوای بین‌المللی و خود را از نظر دیپلماتیک فعال نشان می‌دهند و در عین حال موضع ضدغربی آشکار خود را حفظ کردند (آخرین جلسه در پایان فوریه در مسکو و سپس در ماه آوریل در پکن برگزار شد) و دلیل دوم تضمین ایفای نقش آنها در مدیریت نوار غزه -و همچنین کرانه باختری برای دوره پس از جنگ‌ می‌ باشد.

حماس برای متقاعد کردن فتح به اتحاد و کنار گذاشتن تفرقه و اختلاف، سناریوی فاجعه‌باری را پیش‌بینی می‌کند که در آن پس از غزه، اسرائیل به کرانه باختری حمله خواهد کرد.

از این نظر، قطعنامه چند روز پیش کنست که قانون اساسی یک کشور فلسطین را رد کرد، قطعا به اتحاد بین دو جناح کمکی نمی کند.