فرابحران اقتصادی در کمین نظام
بانکهای ایرانی ورشکسته هستند؟
فرابحران اقتصادی در کمین نظام. به گزارش ایران گیت. اقتصاد ایران با بحران های ریز و درشت بسیار زیادی مواجه بوده که هر یک ظرفیت بالایی برای به چالش کشیدن جدی حاکمیت دارند. اما گزارشات بانک مرکزی حاکی از جریان خزنده یک ابربحران در زیر پوست اقتصاد ایران بوده که با سرعتی بسیار زیاد اما چراغ خاموش در حال گسترش است.
گزارش بانک مرکزی از “ریپو” در دی ماه ۱۴۰۱ زنگ خطری جدی برای نظام جمهوری اسلامی است. تاکنون هر بحرانی که در بطن اقتصاد ایران رشد و نمو داشته گریبان مردم کوچه و خیابان را گرفته است. اما اگر فکری به حال بحرانی که در تک تک اجزای نظام بانکی ایران رسوخ کرده نشود پیش و بیش از مردم عادی، این حاکمیت است که با یک “فرابحران” مواجه خواهد شد.
گزارشات عملیات ریپو حاکی از رشد خزنده و تصاعدی ناترازی بانک هایی است که هر یک رکنی اساسی در اقتصاد ایران هستند. حال اقتصاددانان اعتقاد دارند اگر این روند تداوم پیدا کند احتمال آنکه اقتصاد ایران به طور کلی با فروپاشی همه جانبه مواجه شود بسیار بالاست.
ماجرای ریپو چیست؟
ریپو یا عملیات ریپو نوعی قرارداد در حوزه سرمایه گذاری روی اوراق بهادار است. در این قرارداد فروشنده اوراق مورد اشاره متعهد می شود همان اوراق معامله شده و یا معادل ریالی یا ارزی یا اوراقی آن را در آینده نزدیک یا دور، با قیمت از قبل تعیین شده و بیشتر مجددا خریداری کند.
بازاری که عملیات ریپو در آن اجرایی می شود یک ویژگی بارز و اصلی دارد و آن‌هم کاهش ریسک فرآیند استقراض در بازار پول است. چرا که طرف فروشنده در ازادی دریافت معادل ریالی از خریدار ریپو، اوراقی را می فروشد و تضمین می کند که همان اوراق و یا معادل آن را در بازه زمانی مشخص و با قیمتی به مراتب بالاتر بازخرید کند.
حالا مسئله اینجاست که یکی از موارد استفاده ریپو در بازار پول زمانی است که بانک ها و یا موسسات مالی با کمبود نقدینگی مفرط مواجه می شوند. در این حالت بانک ها با استفاده از عملیات ریپو اقدام به فروش اوراق به سایر بانک ها یا موسسات مالی می کنند. این فرآیند که از سال ۹۹ به این سو و توسط بانک مرکزی طراحی شد با هدف کاهش ریسک قرض دهی بین بانک ها و بین دولت و بانک ها به اجرا درآمد. از همین رو اقتصاددانان از چنین اقدامی شدیدا استقبال کرده و آن را گامی در جهت تحدید دولت در زمینه استقراض بی حساب و کتاب از بانک ها (شما بخوانید بانک مرکزی) می دانستند.
ماجرای فرابحران چیست؟
اخیرا بانک مرکزی گزارشی از روند عملیات ریپو در دی ماه ۱۴۰۱ را منتشر کرده که بدل به کلید حل معادله ای بسیار تلخ برای اقتصاد ایران شده است. به طور خلاصه آنچه می توان از این گزارش استنباط کرد که وجود ناترازی بسیار گسترده و بی سابقه در نظام بانکی کشور با سرعت بسیار زیادی در حال تشدید است.
با نگاهی به این گزارش مشاهده می شود که معاملات ریپو در روز ۱۹ دی ماه ۱۴۰۱ بالاترین میزان از ابتدای آغاز به کار این بازار تاکنون بوده است. ارزش این معاملات در روز ۱۹ دی از مرز ۱۱۳ هزار میلیارد تومان نیز عبور کرده که رکورد سنگینی در این بازار محسوب می شود.
بررسی روند معاملات ریپو از نیمه دوم آذر تا پایان دی ماه نیز حاکی از جهش بی سابقه در این بازار است. در واقع برای اولین بار ارزش معاملات روزانه ریپو در این بازه زمانه از مرز ۱۰۰ هزار میلیارد تومان عبور کرده که موجبات نگرانی کارشناسان را فراهم کرده است.
رکوردشکنی خلق پول در دی ماه ۱۴۰۱
در گزارشی که بانک مرکزی از عملیات ریپو منتشر کرده نکته بسیار مهم دیگری هم نفهته است. آمار خلق پول هفتگی نیز از جمله مواردی بوده که نگرانی ها را تشدید کرده است. این میزان که به صورت جمع قاعده مند استقراض بانکها از بانک مرکزی و همچنین استقراض از سایر بانکها و موسسات مالی است را ثبت می کند حاکی از سرعت گرفتن استقراض دولت از بانکهاست.
مجموعا در دی ماه ۱۴۰۱ میزان خلق پول از مرز ۲۱ هزار میلیارد تومان نیز عبور کرده که در نوع خود بی سابقه است. این رکورد حیرت انگیز و بسیار نگران کننده می تواند به مثابه بمبی ساعتی در دل نظام بانکی ایران باشد. بمبی که هر لحظه امکان انفجار داشته و ورشکستگی بانک ها و موسسات مالی تنها یکی از نتایج ویرانگر آن است.
ناترازی بانکها و دست کج دولت
بازهم پای کسری بودجه در میان است! دولت تاکنون با هدف جبران کسری بودجه یا به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم اقدام به استقراض از بانک مرکزی کرده است. این استقراض همانطور که بارها گفته شده تبعات ویرانگری در اقتصاد داشته که نمود علنی آن تشدید نرخ تورم است.
اما تا چه زمانی دولت ها امکان ادامه استقراض را خواهند داشت؟ به قول معروف برای قرض گرفتن از یک منبع، باید “چپ” آن منبع نیز همیشه پر باشد. به عبارتی وقتی بانک ها ورشکسته باشند دیگر منابعی در کار نخواهد بود که دولت رئیسی بتواند دست در جیبش کند و اقدام به قرض گرفتن نماید.
از طرفی هم خطر شورش اجتماعی در صورت اعلام ورشکستگی بانک ها بسیار بالاست. بارها درباره بانک هایی مانند بانکهای نظامی، آینده، سرمایه و موسسات مالی و اعتباری که یا ورشکسته شدند و یا در آستانه ورشکستگی بودند خطر هجوم سپرده گذاران وجود دارد.
حالا اگر ناترازی بانکها که طبق گزارش عملیات ریپو در دی ماه با سرعتی نجومی رو به گسترش است متوقف نشود قطعا تنور التهابات اجتماعی را بیش از پیش داغتر خواهد کرد.
هر دولتی اولویت های خودش را دارد!
اقتصاددانان اعتقاد دارند اگر فکری برای این موضوع نشود قطعا باید منتظر موج بی سابقه ای از اعتراضات بود که دیگر با انگیزه های سیاسی و یا حتی معیشتی نیز نخواهد بود. در این صورت حتی پای شرکت های ذینفوذ خصولتی و خصوصی و همچنین سرمایه داران خرد و کلان نیز به میان خواهد آمد. در واقع می توان گفت اگر این بمب ساعتی خنثی نشود طبقات ذینفع جمهوری اسلامی هم به جمع معترضان می پیوندند که تاکنون از قبل سازوکار معیوب اقتصاد ایران منتفع شده اند اما دیگر این دیگ به نفع آنها نخواهد جوشید!
شاهد به همین دلیل بود که در فایل صوتی لو رفته از گفتگوی محمد مخبر با محمدرضا فرزین معاون اول رئیسی تاکید می کند که رسیدگی به مشکل ناترازی بانکها به مراتب مهمتر از تامین منابع برای پرداخت حقوق بازنشستگان است. به عبارتی مخبر نگران این است که دولت دیگر نتواند با دست کردن در جیب بانکها، حقوق کارمندان خود و هزینه های جاری دولت را تامین کند.
