رم شهر دیپلماسی

رم شهر دیپلماسی

ایالات متحده-ایران، مسیر دیالوگ از رم می‌گذرد

روز شنبه ۱۹ آوریل در شهر رم، دور دوم مذاکرات میان واشنگتن و تهران برگزار شد.

ایتالیا در تلاش است تا نقشی حیاتی به عنوان پلی میان دولت غیرقابل پیش‌بینی ترامپ و تهران ایفا کند.

اعلام‌ها، اصلاحات و سپس دوباره اعلام‌ها، اما سرانجام بصورت قطعی تایید شد که دور دوم مذاکرات در رم برگزار خواهد شد.

شنبه ۱۹ آوریل، در رم یک نشست جدید بین ایالات متحده و ایران در مورد موضوع هسته‌ای برگزار شد، پس از اولین دور مذاکرات غیرمستقیم که ۱۲ آوریل در مسقط، عمان، بود.

از پیش گزارش‌هایی در رسانه‌های ایتالیایی و بین‌المللی منتشر شده بود مبنی بر اینکه، در این جلسه، نماینده ویژه آمریکا برای خاورمیانه، استیو ویتکاف، وزیر امور خارجه ایران، عباس عراقچی، و وزیر امور خارجه عمان، بدر بن حمد البوسعیدی، شرکت خواهند کرد.

ایتالیا، طبق گفته منابع آژانس نووا، به طور مستقیم با نمایندگان خود در این مذاکرات شرکت نداشت، اما وزیر امور خارجه، آنتونیو تایانی، از طرفین در ساختمان وزارت خارجه (قبل یا بعد از نشست) پذیرایی کرد.

مهم نیست که جزئیات دستور کار چه باشد، حقیقت این است که برای حداقل ۷۲ ساعت، ایتالیا به عنوان کانون اصلی برخی از مهم‌ترین تحولات ژئوپولیتیکی حال حاضر قرار دارد: از سفر نخست‌وزیر جورجیا ملونی به واشنگتن در پنج‌شنبه، تا نشست ایالات متحده-ایران فردا، و از آنجا تا دیدار روز جمعه از پالاتزو کیجی با معاون رئیس‌جمهور آمریکا، جی دی ونس.

مسیر پر از موانع؟

رسیدن مذاکرات میان واشنگتن و تهران به پایتخت ایتالیا نتیجه یک مسیر پیچیده بوده است.

طبق گزارشی که سایت خبری امواج منتشر کرده است، پس از آخرین مذاکرات غیرمستقیم در مسقط، وزارت امور خارجه عمان پیشنهاد کرده بود که مذاکرات هسته‌ای ایالات متحده-ایران به اروپا منتقل شود.

دلیل این پیشنهاد به‌طور همزمان ساده و عملی بود: صرفه‌جویی در وقت فرستاده ویژه ایالات متحده، استیو ویتکاف، با جلوگیری از سفر طولانی حداقل ۱۷ ساعته به خلیج فارس.

طبق گفته منابع ایرانی، ایتالیا به همراه دو یا سه گزینه دیگر به عنوان یکی از مکان‌های پیشنهادی برای مذاکرات مطرح شد.

سپس این پیشنهاد توسط هر دو طرف پذیرفته شد، پس از آنکه ایران یک شرط گذاشت: از برگزاری نشست در انگلستان، فرانسه و آلمان، که به گروه E3 معروف هستند، خودداری کنند، چرا که این کشورها پس از بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید در ژانویه ۲۰۲۵ از مذاکرات کنار گذاشته شده بودند.

به عبارت دیگر، دولت رم ممکن است قصد و توانایی این را داشته باشد که نقشی محوری در فرآیند مذاکرات هسته‌ای میان واشنگتن و تهران ایفا کند، پس از آنکه ترامپ در دوره نخست ریاست‌جمهوری‌اش در سال ۲۰۱۸ ایالات متحده را از توافق هسته‌ای جامع (JCPOA) که در دوران ریاست‌جمهوری باراک اوباما در سال ۲۰۱۵ امضا شده بود، خارج کرد.

لوکا جیانسانتی، سفیر پیشین ایتالیا در ایران، در خصوص مذاکرات باور دارد که برای از سرگیری مذاکرات، “احیای آن سطح حداقل اعتماد متقابل ضروری است” و با این حال، “مذاکره با ترامپ مانند روبه‌رو شدن با مسیری در روی ترن هوایی است”.

آیا خطر تشدید تنش وجود دارد؟

دور دوم مذاکرات در ایتالیا در شرایطی برگزار شد که فضای زیادی از عدم قطعیت در مورد وضعیت خاورمیانه و جهان حاکم است.

در روز پنج‌شنبه، نیویورک تایمز فاش کرد که اسرائیل از پیش برنامه‌ریزی کرده بود که در ماه آینده به تاسیسات هسته‌ای ایران حمله کند، اما ترامپ از تل‌آویو خواسته بود که این عملیات را متوقف کند تا فرصت مذاکره برای توافقی با تهران جهت محدود کردن برنامه هسته‌ای آن ایجاد شود.

روزنامه نیویورک تایمز می‌نویسد که این تصمیم توسط ترامپ پس از ماه‌ها بحث داخلی در دولت گرفته شده است، تصمیم درباره انتخاب مسیر مناسب از میان دو گزینه ی ممکن: پیگیری دیپلماسی یا حمایت از اسرائیل در یک حمله مستقیم به منظور کند کردن توانایی ایران برای ساخت بمب.

در این رابطه، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA)، در مصاحبه‌ای با لوموند، پیش از سفر به تهران اظهار داشت که جمهوری اسلامی “از ساخت یک سلاح هسته‌ای فاصله چندانی ندارد”.

او افزود: “این مانند یک پازل است. آن‌ها قطعات را دارند و شاید روزی بتوانند آن‌ها را کنار هم قرار دهند”.

شاهین یا کبوتر؟

تشدید درگیری‌ها که از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ با حمله حماس به اسرائیل آغاز شد، توان بازدارندگی ایران را که بر اساس حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی، گروه‌های سیاسی و دولت‌های حامی تهران در منطقه استوار بود، به طور قابل توجهی کاهش داده است.

کارشناسان توضیح می‌دهند که با تضعیف این شبکه امنیتی، نمی‌توان این احتمال را رد کرد که جمهوری اسلامی تلاش کند تا از طریق برنامه هسته‌ای، بازدارندگی از دست رفته خود را بازیابی کند.

می‌توانستیم انتظار داشته باشیم که سال ۲۰۲۵، به دلایل مختلف، سال بازگشت به گفتگو با آمریکا باشد.

با این حال، هم در تهران و هم در واشنگتن، جنگی مستقیم میان حامیان دیپلماسی و افراطیون در جریان است.

بر اساس گزارش سایت خبری اکسیوس، تیم امنیت ملی آمریکا در مورد رویکرد نسبت به ایران دچار اختلاف است.

گروه “گفتگو” تشکیل شده بود از معاون رئیس‌جمهور جی دی ونس که چند ساعت قبل از دور مذاکرات به رم سفر کرد، فرستاده ویژه ویتکاف و همچنین رئیس پنتاگون، پیت هگست.

به گفته منابع، “مردان رئیس‌جمهور” به ویژه نگران این هستند که احتمال حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران، نیروهای نظامی آمریکایی در منطقه را در معرض انتقام‌جویی قرار دهد.

با این حال، مسئله هسته‌ای همچنین یک عنصر نمادین است که نمایانگر – با فراز و فرودهایش – رابطه ‌پرتنش بین جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده است، که از زمان انقلاب ۱۹۷۹ و بحران گروگان‌ها همچنان پرتنش باقی مانده است.

در نهایت، با پایان دومین جلسه مذاکره ایران و آمریکا، دولت عمان،‌ میانجی این گفتگوها اعلام کرد که آمریکا و ایران موافقت کردند وارد مرحله بعدی شوند و مذاکرات “در سطح کارشناسی” در چند روز آینده در مسقط ادامه خواهد داشت.

وزیر خارجه عمان که میانجی این گفتگوها است می‌گوید مذاکرات “شتاب” گرفته است.

وزیر خارجه ایران هم فضای گفتگوها را سازنده خوانده و گفته مذاکرات “رو به جلو” است.

شامگاه پس از مذاکرات عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران در شبکه اجتماعی ایکس به انگلیسی نوشت که در جلسه دوم مذاکرات به تیم آمریکایی توضیح داده که برای بسیاری در ایران “برجام دیگر به اندازه کافی خوب نیست و آنچه از برجام باقی مانده درس‌های فراگرفته شده است.

من هم با این نظر موافقم”.

او در جمع‌بندی مذاکره امروز نوشت: “در حال حاضر، خوش بینی ممکن است موجه باشد، اما فقط با احتیاط زیاد”.

وزارت خارجه پادشاهی عمان در بیانیه‌ای اعلام کرده است که”عباس عراقچی و استیو ویتکاف موافقت کرده‌اند که وارد مرحله‌ بعدی مذاکرات شوند؛ مذاکراتی که با هدف دستیابی به توافقی عادلانه، پایدار و الزام‌آور انجام می‌شود؛ توافقی که اطمینان خواهد داد ایران کاملاً عاری از سلاح‌های هسته‌ای باقی بماند و تحریم‌ها لغو شود، در حالی که توانایی توسعه انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز خود را حفظ کند”.

بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان با بازنشر این بیانیه در شبکه ایکس از آقای ویتکاف و عراقچی برای رویکرد مثبت آنها در مذاکرات قدردانی کرد و نوشت: “مذاکرات شتاب گرفته است و حتی می‌توان انتظار رویدادی غیرمنتظره را کشید”.