رمز موفقیت دولت رئیسی در تشدید تورم / قسمت اول
رمز موفقیت دولت رئیسی در تشدید تورم. به گزارش ایران گیت. اخیرا دولت سیزدهم از آنچه مولدسازی منابع و اموال دولت خوانده به عنوان راهکاری برای جبران کسری بودجه رونمایی کرده است. اقتصاددانان علاوه بر جزییات بحث برانگیز این طرح، نسبت به کلیت آن نیز انتقاداتی جدی را مطرح کرده اند. وزارت اقتصاد دولت سیزدهم نیز اعلام کرده دولت قصد دارد در جهت مولدسازی اموال و دارایی های دولت اقدام کند تا گامی در جهت کاهش هزینه ها، اقدامی جهت تامین منابع جهت جبران کسری بوده برداشته باشد.
در همین راستا ……. تصمیم گرفته به طور کلی پروسه ایجاد کسری و تامین منابع مورد نیاز دولت جهت جبران آن را مورد بررسی قرار دهد. در نهایت می توان به مسئله تامین منابع از محل واگذاری اموال پرداخت و اینکه آیا اصطلاح مولدسازی در ترمینولوژی مرسوم علم اقتصاد وجود خارجی دارد یا خیر؟ و اینکه قصد دولت از طرح این مسئله و اقدام در جهت اجرای آن چیست و چه تبعاتی برای مردم خواهد داشت. در قسمت نخست از این پرونده به تبیین چگونگی ایجاد کسری بودجه و همچنین روش های مرسوم جهت جبران آن پرداخته شده است.
کسری بودجه؛ فرزند نامشروع دولت ها
دولت ها به طور کلی در ساختارهای گوناگون حاکمیتی همواره با مشکلی تحت عنوان ناترازی نسبت بین هزینه ها و درآمدها مواجهند. این معضل که منجر به ایجاد کسری بودجه می شود به عنوان بزرگترین مشکل دولت ها جهت سامان بخشیدن به وضعیت مالی شناخته می شود. برای جبران چنین ناترازی سنگینی همواره چندین راه پیش پای دولت ها وجود داشته که به دو دسته تورم زا و غیرتورم زا تقسیم می شوند.
به طور کلی دولت ها در چنین شرایطی دست به استقراض می زنند. اما این استقراض به دو صورت انجام می شود یکی از محل منابع عمومی و خزانه بانک مرکزی و دیگری استقراض مستقیم از مردم! تفاوت های بسیار زیادی بین این دو روش وجود دارد که می تواند تبعات گسترده ای در بدنه اقتصادهای با ساختار مختلف داشته باشد.
استقراض مستقیم دولت از مردم
فرآیند قرض گرفتن دولت ها از مردم نیازمند عناصری است که در حال حاضر دولت ابراهیم رئیسی فاقد آنهاست. نخستین عنصر اعتماد عمومی نسبت به حاکمیت و بالاخص دولت است. اعتمادی که با توجه به انتخابات سال ۱۴۰۰ و همچنین اتفاقاتی که پس از درگذشت دردناک مهسا امینی در بازداشتگاه پلیس امنیت اخلاقی تهران بیش از پیش خدشه دار شده است.
از همین رو بسیاری اعتقاد دارند برنامه استقراض دولت سیزدهم از مردم که با ابزار اوراق خزانه انجام می شود قابلیت اجرا ندارد. به عبارتی مردم اعتماد کافی به دولت ندارند تا با خرید این اوراق هم از عواید آن بهره مند شوند و هم کمکی به دولت کنند تا در راستای جبران کسری بودجه گام بردارد. این اعتماد به اندازه ای صدمه دیده که به نظر می رسد دولت ابراهیم رئیسی به طور کلی این گزینه را نادیده می گیرد.
استقراض دولت از بانک مرکزی
همواره ساده ترین و بی دردسرترین روش استقراض برای دولت ها، استقراض از بانک مرکزی بوده است. این اقدام بدون در جریان بودن مردم انجام می شود و کسی از جزییات آن باخبر نمی شود. از همین رو است که اقتصاددانان همواره بر ضرورت مستقل بودن بانک مرکزی در ساختار سیاستگذاری کشور تاکید می ورزند. به عبارتی این استقلال می تواند به عنوان سدی در برابر خواسته های نامتعارف و زیانبار دولت عمل کند.
در کشورهای با ساختار حاکمیتی دموکراتیک، بانک مرکزی به عنوان نهادی کاملا مستقل از جایگاهی تثبیت شده برخوردار است. به همین دلیل است که دولت ها امکان دست بردن در جیب بانک مرکزی را نداشته و نمی توانند بی محابا اقدام به استقراض از این نهاد سیاستگذار کنند.
محدودیت هایی که قوانین برای این دست دولت ها ایجاد کرده با در نظر گرفتن تبعات استقراض وضع شده است. چرا که استقراض بی حساب و کتاب می تواند منجر به رقم خوردن پدیده ای شود که در بین مردم به عنوان «چاپ پول» شناخته می شود. چاپ پول بی پشتوانه می تواند به افزایش پایه پولی و در نتیجه نقدینگی ختم شود. این کنش و واکنش ها در نتیجه به ایجاد پول پرقدرت منجر شده و باعث تشدید تورم می شود.
به عبارتی می توان گفت دولت با استقراض از بانک مرکزی، بدون سر و صدا و شبانه به دزدی از شهروندان می کند. چرا که دولت برای تامین هزینه های سنگین خود دست به کاری می زند که منجر به کاهش روزافزون ارزش پول مردم می شود. از همین رو تورم در مکاتب فکری مختلف نیز به عنوان دزدی شبانه دولت از مردم معروف است.
رئیسی کدام را انتخاب می کند؟
کارنامه ۲۰ ماهه اخیر دولت سیزدهم نیز نشان داده که کابینه ابراهیم رئیسی ترجیح داده ساده ترین راه را برای تامین کسری بودجه خود انتخاب کند. به عبارتی دولت با تضعیف جایگاه بانک مرکزی زمینه را برای استقراض بی دردسر دولت از این نهاد ناظر فراهم ساخته است.
نگاهی به عملکرد کابینه سیزدهم نیز تاییدی بر این مدعاست که دولت برای جبران ناترازی بودجه ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ دست به استقراض از بانک مرکزی زده است. عملی که مستقیما به عنوان موتور محرکه تورم بوده و موجبات کاهش روزافزون ارزش پول ملی را فراهم ساخته است. تورمی که طبق متوسط را روز به روز کوچکتر کرده و به شکل غیرقابل وصف و بی سابقه ای بر دامنه فقر در کشور افزوده است.
