بحران بقا برای حماس ابهام در حمایت ایران

بحران بقا برای حماس ابهام در حمایت ایران

بحران بقا برای حماس ابهام در حمایت ایران

جنبش حماس اکنون درگیر بقاست؛ شمار زیادی از رهبران بلندپایه‌اش کشته شده‌اند، عمده شبکه زیرزمینی‌اش تخریب شده و دیگر از تداوم پشتیبانی جمهوری اسلامی ایران نیز اطمینانی ندارد.

از یک سو با مخالفت و طغیان برخی قبایل روبه‌روست و از سوی دیگر با فشار سنگین و مستمر ارتش اسرائیل مواجه است.

بر اساس گزارشی که روز جمعه، ششم تیرماه، از سوی خبرگزاری رویترز منتشر شد، سه منبع آگاه نزدیک به حماس اعلام کردند که اسرائیل به شکل علنی از طوایف محلی مخالف با این جنبش حمایت می‌کند.

در حالی که این گروه اسلام‌گرا تلاش می‌کند بقای سیاسی و نظامی خود را حفظ کند، به نیروهایش دستور داده مقاومت را حتی در شرایط دشوار ادامه دهند.

یکی از منابع مطلع گفته است که با افزایش بحران انسانی در غزه، فشارهای بین‌المللی برای توقف درگیری‌ها بالا گرفته و حماس به شدت به فرصتی برای تجدید قوا نیاز دارد.

او توضیح می‌دهد که یک آتش‌بس، نه تنها به ساکنان خسته و ناراضی غزه که در حال انتقاد از عملکرد حماس هستند امکان تنفس می‌دهد، بلکه به این گروه فرصت سرکوب عناصر نافرمان از جمله قبایل محلی و افراد سودجو را می‌دهد؛ افرادی که اقدام به غارت کمک‌های بشردوستانه کرده‌اند.

طبق گزارش رویترز، حماس تلاش کرده تا با تهدیدی به نام «یاسر ابوشاباب» مقابله کند؛ رهبری سرکش که حضورش در رفح، منطقه‌ای تحت اشغال نیروهای اسرائیلی، دسترسی به او را دشوار کرده است.

در این راستا، فرماندهانی از رده بالا برای حذف وی اعزام شده‌اند.

در جریان تهیه این گزارش، رویترز با ۱۶ فرد شامل مقامات اسرائیلی، دیپلمات‌ها و افرادی نزدیک به حماس گفتگو کرده و تصویری از یک جنبش به‌شدت ضعیف‌شده ارائه کرده است.

با وجود ضربات سخت، حماس هنوز اندکی توان عملیاتی و نفوذ در غزه دارد، اما به‌وضوح با بحران‌های گسترده روبه‌رو است.

این گروه همچنان قادر به انجام حملاتی است؛ به‌عنوان نمونه، در حمله‌ای در جنوب غزه، هفت سرباز اسرائیلی کشته شدند.

با این حال، سه دیپلمات منطقه‌ای به رویترز گفتند که تحلیل‌های اطلاعاتی نشان می‌دهد حماس کنترل متمرکز خود را از دست داده و عملیاتش به اقدامات پراکنده و غافلگیرانه محدود شده است.

یک فرمانده نظامی اسرائیلی برآورد کرده که تاکنون ارتش این کشور بیش از ۲۰ هزار نیروی حماس را کشته و صدها کیلومتر از تونل‌های این گروه را نابود کرده است.

مناطق وسیعی از نوار غزه طی حدود ۲۰ ماه جنگ تقریباً به کلی ویران شده‌اند.

به گفته یکی از مقامات امنیتی اسرائیل، میانگین سنی نیروهای حماس در حال کاهش است و این گروه اکنون جوانان فقیر، آواره و بی‌کار را برای جبران تلفات خود جذب می‌کند. آمار رسمی کشته‌شدگان حماس منتشر نمی‌شود.

یک کارگر ۵۷ ساله در شهر غزه به رویترز گفته: «اعضای حماس مجبورند مخفی بمانند، چون در صورت ظاهر شدن، فوراً هدف حمله هوایی قرار می‌گیرند».

با این حال، گاه‌گاه دیده می‌شوند که برای محافظت از کامیون‌های امدادی، ساماندهی صف‌ها یا مقابله با مجرمان، وارد عمل می‌شوند.

او می‌افزاید: «مثل سابق نیستند، اما هنوز حضور دارند».

سامی ابوزهری، از چهره‌های ارشد حماس، به رویترز گفته که این جنبش به‌دنبال توافقی برای توقف جنگ است، اما تسلیم را نمی‌پذیرد.

او تأکید کرد که حماس آماده آزادی تمامی گروگان‌های اسرائیلی است، مشروط بر آن‌که حملات اسرائیل متوقف و نیروهایش از غزه عقب‌نشینی کنند.

اسرائیل می‌گوید حماس دیگر تنها سایه‌ای از نیرویی است که در سال ۱۴۰۲ به اسرائیل حمله کرد، بیش از ۱۲۰۰ نفر را کشت و ۲۵۱ نفر را به اسارت گرفت.

بنا بر ارزیابی رویترز، ضرباتی که در این مدت به حماس وارد شده بی‌سابقه بوده و این گروه تاکنون چنین فروپاشی‌ای را تجربه نکرده بود.

اغلب فرماندهان ارشد حماس در نوار غزه کشته شده‌اند. این گروه که در سال ۱۹۸۷ پایه‌گذاری شد، در رقابت با جنبش فتح به‌تدریج قدرت گرفت و در سال ۲۰۰۷ کنترل غزه را به دست گرفت.

هم‌زمان با شکل‌گیری یک آتش‌بس میان ایران و اسرائیل با وساطت آمریکا، امیدها برای توافقی در غزه که می‌تواند به آزادسازی گروگان‌ها و پایان جنگ بینجامد، افزایش یافته است.

به گفته یک منبع نزدیک به حماس، حتی یک آتش‌بس موقت می‌تواند این گروه را قادر سازد تا با تهدید قبایل محلی مقابله کند. اما وی همچنین تأکید می‌کند که شروط نتانیاهو از جمله ترک کامل غزه توسط رهبران حماس به منزله شکست کامل است و این جنبش هیچ‌گاه آن را نخواهد پذیرفت.

او تصریح می‌کند: «ما به اعتقادات‌مان وفاداریم، ولی واقعیت‌ها چیز دیگری می‌گویند».

«یزید صایغ» پژوهشگر ارشد مرکز کارنگی بیروت می‌گوید: حماس در تلاش است تنها زنده بماند. او ادامه می‌دهد که این نبرد، فقط نبرد نظامی نیست بلکه بیش از هر چیز، چالشی سیاسی برای این گروه به‌شمار می‌آید.

او در پاسخ به پرسش‌های رویترز نوشته است: «ادامه جنگ می‌تواند به حذف حماس از صحنه غزه منجر شود، ولی پایان درگیری نیز ممکن است به حذف این گروه از هر ساختار حکومتی پس از جنگ بینجامد».

در این میان، قبایل مسلح فلسطینی به عنوان ابزار راهبردی جدید اسرائیل علیه حماس وارد صحنه شده‌اند. نتانیاهو آشکارا اعلام کرده که از گروه‌های مخالف حماس حمایت تسلیحاتی می‌کند، هرچند از نام بردن مشخص از این قبایل خودداری کرده است.

یکی از چالش‌های اصلی برای حماس، گروهی به رهبری «ابوشاباب» در رفح است. منابع نزدیک به حماس او را به همکاری با اسرائیل و طراحی حملات متهم کرده‌اند و خواستار بازداشت یا حذف فیزیکی او هستند.

این گروه کنترل بخش‌هایی از رفح شرقی را در دست دارد و گفته می‌شود که در آن منطقه به‌طور نسبی آزادی عمل دارد. تصاویر منتشرشده در فضای مجازی آن‌ها، نشان می‌دهد که نیروهای مسلح این گروه از کامیون‌های امدادی در گذرگاه کرم شالوم محافظت می‌کنند.

در بیانیه‌های گروه ابوشاباب آمده است که هدف آن‌ها تأسیس یک منطقه نیمه‌مستقل در رفح است. آن‌ها از ساکنان رفح که آواره شده‌اند خواسته‌اند بازگردند و وعده ارائه غذا و پناه داده‌اند.

این گروه در پاسخ به پرسش‌های رویترز دریافت حمایت از اسرائیل را انکار کرده و خود را نیرویی مردمی معرفی کرده که تنها هدفش حفاظت از کمک‌های انسانی در برابر غارت است. همچنین حماس را به اعمال خشونت علیه مخالفان متهم کرده‌اند.

یک مقام امنیتی در غزه هشدار داده که نیروهای امنیتی این گروه با قاطعیت با شبکه‌های مرتبط با ابوشاباب برخورد خواهند کرد و هیچ‌گونه مدارا نشان نخواهند داد، چراکه آن‌ها را عامل بی‌نظمی و ناامنی می‌دانند.

اکرم عطالله، تحلیل‌گر فلسطینی، نیز معتقد است که ظهور ابوشاباب ناشی از ضعف حماس است، اما احتمال می‌دهد این گروه در نهایت شکست بخورد، چرا که افکار عمومی فلسطینیان همکاری با اسرائیل را نمی‌پذیرد.

او اضافه می‌کند: «حتی اگر این گروه کوچک باشد، وجود دشمنی از درون جامعه خودی، خطرناک است».

در عین حال، حملات اسرائیل به ایران نیز بر آینده حمایت‌های تهران از حماس سایه افکنده است. حمایت‌های پیشین ایران نقش مهمی در توسعه توان رزمی حماس ایفا کرده بود و شامل فناوری‌های موشکی و پهپادی می‌شد.

با وجود ادعاهای هر دو طرف درباره پیروزی در جنگ ۱۲ روزه اخیر، نتانیاهو اظهار داشته که حمله به ایران باعث تسریع در آزادسازی گروگان‌ها خواهد شد.

دونالد ترامپ نیز اعلام کرده که تحولات مثبتی در غزه در حال رخ دادن است و حمله به ایران را عاملی برای تقویت روند آزادی گروگان‌ها دانسته است.

یکی از منابع نزدیک به حماس عنوان کرده که این جنبش در حال ارزیابی پیامدهای احتمالی کاهش حمایت‌های جمهوری اسلامی ایران است و معتقد است این مسئله می‌تواند بر روش‌های تأمین منابع مالی و انتقال دانش فنی که تهران در اختیار حماس و سایر گروه‌های مقاومت قرار می‌داد، تأثیرگذار باشد.

در میان اهداف حملات اخیر اسرائیل در خاک ایران، یکی از فرماندهان سپاه پاسداران قرار داشت که مسئولیت ارتباط و هماهنگی با حماس را بر عهده داشت.

مقامات اسرائیلی اعلام کردند که «سعید ایزدی»، که خبر کشته‌شدنش در روز شنبه ۳۱ خرداد منتشر شد، یکی از ارکان اصلی پیوند میان جمهوری اسلامی و حماس به شمار می‌رفت.

جنبش حماس نیز با صدور بیانیه‌ای از او به عنوان رفیق نزدیک خود یاد کرد و اعلام کرد که وی مسئول مستقیم تعامل با سران مقاومت فلسطین بوده است. در این بیانیه، به نمایندگی از حماس، به ایران نیز تسلیت گفته شده است.

منبعی وابسته به یکی از گروه‌های هم‌پیمان ایران در گفت‌وگو با رویترز اظهار داشته که «سعید ایزدی» نقش کلیدی در پیشبرد توانمندی‌های نظامی حماس ایفا کرده بود؛ از جمله در برنامه‌ریزی عملیات ترکیبی پیچیده، شلیک موشک‌ها، نفوذ به مواضع دشمن و استفاده از پهپادها.

در واکنش به این سؤال که آیا حملات نظامی اسرائیل در خاک ایران ممکن است پشتیبانی تهران از حماس را تحت‌الشعاع قرار دهد یا نه، «سامی ابوزهری»، یکی از مقامات ارشد حماس، پاسخ داد که جمهوری اسلامی کشوری نیرومند و ریشه‌دار است و چنین اقداماتی نمی‌تواند آن را به زانو درآورد یا از حمایت از جریان مقاومت باز دارد.