بحران های فراموش شده
بحران های فراموش شده. تا همین چند سال پیش، درواقع، شوک های اقلیمی مانند سیل، خشکسالی و طوفان ها پدیده هایی بودند که در بیشتر نقاط جهان حوادث محتمل اما بعید به حساب می آمدند که با توجه به موقعیت جغرافیایی کشورها و مناطق، این امکان وجود داشت که یک نسل یک یا دو بار شاهد وقوع آن باشند.
اما تقریبا دو دهه است که استفاده از صفت غیرمحتمل (بعید) برای توصیف این پدیده ها به تدریج معنای خود را از دست داده است.در”قاعده جدید” که امروزه در آن زندگی می کنیم، درواقع، شوک های اقلیمی با شدت و تاثیر زیاد، به دلیل حضور انسان در نواحی وسیعی از سیاره زمین به پدیده هایی بسیار محتمل، اگر نخواهیم بگوییم رایج، تبدیل شده اند.
اخیرا ما شاهد یک نمونه از آن در پاکستان و هند بودیم که هر دو کشور برای چند ماه تحت تاثیر یک موج گرمای غیر عادی بودند و اندکی پس از این گرما، شاهد جاری شدن سیل های ناگهانی بودیم که باعث به زیر آب رفتن یک سوم از سرزمین پاکستان شدند.
همچنین در کشورهای آفریقایی مانند سودان و سودان جنوبی هر سال سیل های مرگبار با شدت متفاوت، زندگی هزاران نفر را تحت تاثیر قرار می دهند و در آمریکای مرکزی که دائما بطور فزاینده ای قربانی طوفان های سهمگینی می شوند.
اما شاید هیچ منطقه ای به اندازه شاخ آفریقا نتواند این “قاعده جدید” را به خوبی نشان دهد.پس از چهار سال متوالی خشکسالی که انتظار می رود پنجمین سال هم از راه برسد، منصفانه است که بپرسیم آیا این امر امروزه” یک قاعده” نشده است و آیا شاهد یک فصل بارانی بودن، مشابه فصل هایی که زمانی رایج بودند و امری عادی تلقی می شد، تبدیل به یک استثناء نشده است.
پاسخ چنین سوالاتی نه تنها برای امنیت غذایی جمعیت های ساکن این مناطق، بلکه برای سازمان هایی مانند برنامه جهانی غذا( WFP) که با امنیت غذایی در سراسر جهان سر و کار دارند، بسیار حیاتی است.
پنج سال متوالی خشکسالی پیامدهایی را به همراه دارد که بسیار فراتر از کمبود شدید مواد غذایی است. درواقع، تاثیر آن بر سرمایه گذاری بر روی مدل های پایداری جوامع محلی و اقتصادهایی است که قرن ها باقی مانده اند و امروز خود را مجبور به مقابله با یک قلمرو و یک اقلیم بسرعت در حال تغییر می دانند. وضعیتی که برای نهادهای محلی به ویژه در مناطقی با نرخ بیکاری بسیار بالا که اتفاقا کشاورزی همیشه پیشه اکثریت قریب به اتفاق جمعیت در این مناطق بوده است، عواقب بسیار ملموسی دارد.
همینطور برای حاکمان کشورهایی که غالبا با چارچوب های اقتصاد کلان بسیار شکننده درنظر گرفته می شوند و سال هاست که مجبور شده اند تا منابع اضافی برای واردات موادغذایی پیدا کنند تا از این طریق بتوانند تولید داخلی را که به حداقل رسیده است، جبران کنند و در نتیجه وابستگی خود به کشورهای خارجی را تحکیم ببخشند. بدین ترتیب در دوران هایی مانند امروز، که با افزایش سرسام آور قیمت های بین اللملی روبرو هستیم اقتصاد این کشورها به شدت آسیب پذیر می شوند.
قاعده جدید در سومالی
اگر چه در اکثر ایالت های”شاخ آفریقا” شوک های اقلیمی این سال های اخیر، شکنندگی های اجتماعی- اقتصادی و سیاسی محلی را تشدید کرده است، اما شاید هیچ کدام از آنها به اندازه سومالی از تاثیر عمیقی که چنین شوک هایی می توانند بر سرزمین ها داشته باشند، آسیب ندیده اند.کشوری که از پیشتر با سطح بالایی از فقر و همچنین درگیری و نزاع های طولانی مدت در جدال بود.
یکی از فقیرترین ایالت های آفریقا، که ۶۱ درصد از جمعیت آن با کمتر از ۱.۹ دلار در روز زندگی می کنند. از زمان استقلال، سومالی درگیر بی ثباتی سیاسی شده است بطوریکه از دهه ۱۹۹۰ صحنه درگیری های داخلی متعدد در سطح محلی و ملی شد. علاوه براین، از اواسط دهه ۲۰۰۰، این کشور با شورش گروه بنیادگرای اسلامی الشباب مواجه شد که در مراحل متناوب توانسته است کنترل خود را بر مناطق وسیعی از کشور گسترش دهد.
چنین تصویری با مشخصه فقر شدید و شکنندگی زیاد نهادها، این کشور را بطور قابل ملاحظه ای آسیب پذیر کرده است تا حدی که قادر به تدبیر اقدامات موثر برای مقابله با شرایط اظطراری بالقوه نیست و در نتیجه در برابر تاثیرات شوک های اقلیمی در سال های اخیر بسیار شکننده تر و آسیب پذیر تر شده است.
و این موضوع بطور چشمگیری در زمان قحطی سال های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ عیان شد، زمانی که در نتیجه دوسال متوالی خشکسالی، بیش از ۲۵۰ هزار نفر جان خود را از دست دادند. در آن مناسبت، طبقه بندی مرحله امنیت غذایی یکپارچه ( که عموما به IPC شناخته شده است) که در واقع، ابتکار عمل چند جانبه ای است که در سال ۲۰۰۴ توسط برخی از آژانس های سازمان ملل برای جمع آوری و طبقه بندی موثر اطلاعات در مورد امنیت غذایی در مناطق بحرانی راه اندازی شده بود.
زمانی به داده های کافی برای بصدا درآوردن زنگ خطر بین‌المللی دسترسی پیدا کرد که طبق برآوردها نیمی از کل قربانیان آن قحطی جان خود را قبل تر از دست داده بودند و این امر نشان داد که بحران پیشرفت کرده است.با این حال، مداخله گسترده و ناگهانی بین المللی پس از آن، توانست بحران را متوقف کند و از میلیون ها قربانی دیگر جلوگیری کند.
سال ۲۰۲۲ و خطر قحطی
برای اعلام رسمی شیوع قحطی در یک کشور مستلزم فعال شدن گسترده منابع اقتصادی و نهادهای سازمان ملل متحد و جامعه بین اللملی است. معیارهای اعلام رسمی قحطی شامل موارد زیر می باشد:
۱- زمانیکه حداقل ۲۰ درصد از خانواده ها، در یک منطقه مشخص، در کمبود شدید مواد غذایی بسر ببرند( یعنی ناتوانی در تامین یک وعده غذایی برای یک روز کامل و بیش از یک روز در هفته)
۲- زمانیکه حداقل ۳۰ درصد از خردسالان مبتلا به سوءتغذیه حاد باشند و مرگ و میر به سبب گرسنگی یا بیماری های ناشی گرسنگی، حداقل ۲ نفر در ۱۰ هزار باشد.
به همین سبب اعلام رسمی قحطی تصمیم آسانی نیست و تنها پس از بررسی دقیق داده ها و اطلاعات موجود توسط کمیسیون ویژه ای از کارشناسان به نام کمیته بررسی قحطی( FRC) می تواند صورت بپذیرد. برای جلوگیری کردن از اینکه فرایند جمع آوری و پردازش اطلاعات برای فراخوان بسیج بین اللملی منجر به وقوع یک بحران عمیق دیگری نشود.
مانند آنچه در سال ۲۰۱۱ رخ داد، در دهه گذشته IPC یک سیستم هشدار اولیه ایجاد کرده است که قادر به استفاده از داده های موجود کنونی با درجه ای از احتمال معقول می باشد که می تواند امکان وقوع یک قحطی را در ماه های آتی، تخمین بزند.به این منظور که به سازمان ملل و جامعه بین‌الملل اجازه داده شود تا بتوانند اقدامات لازم را به موقع سازماندهی و آماده کنند.
این دقیقا همان چیزی است که امروز در مورد سومالی به اجرا درآمده است، بعد از فاجعه سال ۲۰۱۱، منابع بسیار زیادی توسط جامعه بین المللی برای حمایت بشردوستانه از مردم محلی در دسترس این کشور قرارگرفته است. برای مقابله با وضعیت بی سابقه ای که امروزه به آن دچار شده است، یعنی چهار سال متوالی خشکسالی که متاسفانه شواهد حاکی از آن است که اضافه شدن یک سال دیگر به آن دوره اجتناب ناپذیر بنظر می رسد.
دومین فصل بارانی سالانه( دِیر) که در این کشور، منطبق با ماه های مهر و آبان است، به نظر می رسد که بار دیگر از نظر بارندگی بسیار محدود و ناچیز باشد، وضعیت انسانی در حال حاضر بصورت چشمگیری در حال وخیم شدن است. به ویژه مناطق خلیجی بای دعا و بوخابا در خلیج سومالی در معرض خطر بیشتری هستند.
در همین حال، علیرغم اینکه انتخابات سراسری این کشور در ماه مه گذشته با آرامش نسبی برگزار شد، اما نهادهای دولتی به شدت ضعیف هستند و قادر نیستند با شرایط اظطراری پیش رو مقابله کنند.در نهایت اینکه افراط گرایان اسلامی الشباب اکنون کنترل مناطق وسیعی در منطقه خلیج را در دست دارند و این امر دسترسی سازمان های بشردوستانه به این مناطق را بسیار مشکل می سازد.
کمبود بودجه( قحطی بودجه و منابع مالی)
اما آنچه وضعیت را واقعا سخت و دراماتیک می کند، طبق تحلیل IPC، کاهش قابل توجه بودجه ی در دسترس سازمان های بشردوستانه فعال در این کشور است.برنامه جهانی غذا در سومالی مدتی است که منابع کافی برای تامین احتیاج همه افراد نیازمند را ندارد. براساس آخرین پیش بینی CPI برای دوره اکتبر تا دسامبر ۲۰۲۲ در حدود ۶.۷ میلیون نفر در کشور از ناامنی غذایی رنج خواهند برد. که از میان آنها، در حدود ۳۰۱ هزار نفر در معرض خطر قحطی واقعی خواهند بود.
در پاسخ به این ارقام، برنامه جهانی غذا در ماه آگوست ظرفیت عملیاتی خود را در مقایسه با ماه آوریل دو برابر کرد و موفق شد تعداد افرادی که در معرض بحران غذایی قرار داشتند را به ۴.۴ میلیون نفر کاهش دهد و به این ترتیب، توانست کمک های لازم را به کسانی که در شرایط وخیم تری بودند، ارائه دهد. با این حال، به دلیل ناکافی بودن بودجه این تلاش نمی تواند همچنان بعد از ماه اکتبر ادامه پیدا کند.
اختلاف بین نیازهای موجود و منابع مالی به دلیل کاهش کمک های مالی جامعه بین المللی نیست، برعکس، در سال‌های اخیر همبستگی بین المللی در قبال بحران های غذایی، از جمله بحران سومالی، افزایش یافته است.متاسفانه علت این شکاف آنست که تعداد افرادی که به کمک های بشردوستانه نیاز دارند با نرخ بسیار بالایی در حال افرایش است.
همه گیری( پاندمی)، شوک های اقلیمی فزاینده و افزایش قیمت مواد اولیه کشاورزی و انرژی در واقع منجر به افزایش ناگهانی ناامنی غذایی در سراسر جهان شده است، که همچنان همبستگی بین‌المللی در تلاش است با آن مقابله کند.
در سال ۲۰۲۲، برنامه جهانی غذایی(WFP) تاکنون مبلغ ۹.۴۷ میلیارد دلار از کمک کنندگان بین المللی دریافت کرده است. با این حال، این مبلغ برای پوشش نیازهای صدها میلیون انسان که تخمین زده می شود در سراسر جهان در ناامنی غذایی قراردارند، کافی نیست.
سومالی این پویایی را در مقیاس کوچک بازتولید می کند، علیرغم اینکه همبستگی بین المللی با این کشور از زمان قحطی سال ۲۰۱۱ بطور قابل توجهی افزایش یافته است، دوبرابر شدن عملیات برنامه جهانی غذا در این کشور به سبب تشدید شرایط اقلیمی در سال جاری ضروری شده است و این امر منجر به کاهش سریع منابع مالی موجود می شود.
براساس برآوردهای موجود، برنامه جهانی غذا نیاز به دریافت ۳۶۷ میلیون دلار اضافی از جامعه بین‌المللی دارد تا بتواند فعالیت های خود را تحت رژیم فعلی تا ماه فوریه ۲۰۲۳ تمدید کند، با این امید که در این مدت شاهد یک بهبود جزئی در وضعیت این کشور باشد.
همزمانی چندین عامل که باعث وخامت اوضاع در سومالی می شوند- افزایش قابل توجه تعداد افرادی که در معرض خطر انسانی ناشی از خشکسالی هستند و بی ثباتی سیاسی و ناکافی بودن منابع مالی در دسترسِ سازمان های بشردوستانه در رابطه با نیازهای کشور- باعث شد که IPC رسما نسبت به خطر شیوع قحطی از پاییز امسال هشدار دهد.
همچنین اعلام کرد که احتمال بدتر شدن شرایط در نیمه اول سال ۲۰۲۳ وجود دارد.برطبق هشدار این سازمان، تعداد افراد در معرض خطر، بیش از سه برابر آسیب دیدگان در سال ۲۰۱۱ خواهد بود.
سازمان ملل متحد فورا یک کمپین جمع آوری کمک های مالی را راه اندازی کرد تا حداقل بتواند تاثیر کمبود منابع مالی را تا حدممکن کاهش داده و محدود کند. علیرغم برخی نتایج مثبت اولیه، متاسفانه شکاف میان منابع مالی موجود و مقدار مورد نیاز، همچنان یک رقم قابل توجهی می باشد و این در حالی است که زمان رو به اتمام است.
پیرامون این موضوع مطالب دیگری در ایران گیت منتشر گردیده است.
English
View this article in English
