یادگاری رئیسی روی دیوار سست چین و روسیه/قسمت دوم

یادگاری رئیسی روی دیوار سست چین و روسیه/قسمت دوم

یادگاری رئیسی روی دیوار سست چین و روسیه. به گزارش ایران گیت، ورشکستگی غول های صنعت ساختمان سازی در چین از بحرانی تر شدن اوضاع اقتصادی چین خبر می دهند. یکی از مشهورترین نوبلیست های اقتصاد نیز اعتقاد دارد چین هنوز وارد بحران واقعی و جدی نشده است. به باور این اقتصاددان برجسته چین تا سال ۲۰۲۵ میلادی وارد ابربحران اقتصادی خواهد شد، بحرانی که می تواند سرنوشتی مشابه ژاپن در دهه ۹۰ میلادی را برای پکن به ارمغان بیاورد.

ایران گیت در پرونده ای سه قسمتی به نقد سیاست «نگاه به شرق» جمهوری اسلامی پرداخته است. این سیاست که با روی کار آمدن دولت ابراهیم رئیسی بیش از پیش در دستور کار قرار گرفته باعث نگرانی بسیاری از تحلیلگران شده است. در قسمت اول به توصیف رابطه ایران با روسیه و چین پرداخته شد. اما در گزارش حاضر که دومین قسمت از این پرونده است به بررسی اوضاع اقتصادی و سیاسی چین پرداخته می شود و همچنین تهدیدات احتمالی برای ایران نیز مورد ارزیابی قرار گرفته است.

فرابحران در پکن

اخیرا جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده امریکا اظهار کرده بود که بحران اقتصادی کنونی چین در واقع «بمبی در آستانه انفجار» است. اقتصاددانان برجسته ای مانند پل کروگمن، نوبلیست اقتصاد و ستون نویس نیویورک تایمز نیز که از سالها قبل نسبت به وقوع چنین بحرانی اخطار داده بودند معتقدند این بحران هنوز به نقطه ابتدایی هم نرسیده است.

به باور کروگمن، اقتصاد چین در آستانه ورود به دوره ایست که می تواند سرنوشت ژاپن در دهه ۹۰ میلادی را برای پکن رقم بزند. سرنوشتی که به معنای زمین خوردن تمام و کمال اقتصاد چین نخواهد بود، اما طبیعتا باید منتظر رکودی سنگین و جا ماندن پکن از رقابت های کلان اقتصادی در جهان بود.

اورگراند و شی جین پینگ

شی جین پینگ، رهبر حزب کمونیست جمهوری خلق چین به اظهارنظر بایدن درباره وضعیت اقتصادی چین واکنش تندی نشان داد. رهبر چین، ضمن دفاع از عملکرد کابینه خود در حوزه اقتصادی از «تاب‌آوری قوی، پتانسیل فوق‌العاده و سرزندگی عالی» اقتصاد این کشور تمجید کرده است. وی در سخنانی تلاش کرده تا شرکای تجاری و اقتصادی چین را نسبت به ثبات اقتصادی در پکن دلگرم کند.

اما هیچکس نمی تواند قاب عکسی را که نشان دهنده حضور تانک های ارتش چین در خیابان های شانگ های و پکن برای مقابله با هرگونه شورش فراموش کند. شورشی که در پی ورشکستگی بزرگترین شرکت ساخت و ساز مسکن در این کشور و متعاقبا ورشکستگی چند بانک چینی محتمل بود. البته در آن روزها شرکت اورگراند هنوز به ورشکستگی نرسیده بود اما برخی بانک ها تحت تاثیر شرایط نامساعد این شرکت دچار بحران های جدی شده بودند. دولت بلافاصله مداخله کرد و در واقع با چاپ پول شکاف ناشی از ورشکستگی بانک ها را جبران کرد.

اما کار وقتی خرابتر شد که دولت با ورشکستگی بزرگترین ساختمان ساز این کشور مواجه شد. شی جین پینگ در مواجهه با این اتفاق نیز چاره دیگری غیر از چاپ پول نداشت و این اقدام باعث شد تا جرقه های اولیه وقوع فرابحران اقتصادی در چین زده شود. ابعاد این بحران زمانی روشن می شود که بدانیم یک سوم تولید ثروت در کشور چین در بخش مسکن بوده و بزرگترین بازیگر حوزه ساخت و ساز نیز شرکت ورشکسته اورگراند بود.

از همین رو است که پیش بینی می شود چین با وجود رشد میانگین ۹ درصدی خود از سال ۱۹۸۹ تا ۲۰۲۲ در سال جاری رشدی در حدود ۴ درصد را تجربه خواهد کرد. این گزاره به معنای عمیق تر شدن و بیشتر شدن فاصله بین امریکا و چین است و خبر خوبی برای کاخ سفید خواهد بود.

اژدهای زرد پیر شده است

در دهه ۷۰ و ۸۰ میلادی بسیاری از تحلیلگران اعتقاد داشتند ژاپن می تواند در دهه ۲۰۰۰ جای امریکا را به عنوان بزرگترین ابرقدرت اقتصادی جهان بگیرد. رشد اقتصادی توکیو به اندازه ای بود که بسیاری از شهروندان امریکایی سرمایه گذاری های کلانی در بازارهای ژاپن داشتند و حتی برخی اقدام به مهاجرت کردند. اما ژاپن با آغاز دهه ۹۰ میلادی به یکباره وارد فاز بحرانی سنگینی شد که باعث عقب ماندن توکیو از رقابت با ایالات متحده امریکا شد.

حبابی بزرگ در بازارهای مسکن و سهامی توکیو وجود داشت که با آغاز دهه ۹۰ ناگهان ترکید و باعث شد شاخص بازار سهام نیکی ژاپن تا به امروز نتواند به سطحی که در سال ۱۹۸۹ تجربه کرده بود بازگردد. اما دلیل این اتفاق بحران جمعیتی بود که اقتصاد ژاپن را دچار خود کرده بود چیست؟ عاملی که به باور پل کروگمن گریبان پکن را نیز گرفته و به زودی اقتصاد چین را وارد فاز جدیدی از یک فرابحران جدی خواهد کرد.

اقتصاددانان برجسته جهان اعتقاد دارند کاهش نرخ رشد جمعیت ژاپن و پیر شدن نیروی کار اصلی ترین عامل برای کاهش معنادار نرخ سرمایه گذاری در این کشور بود. این عامل که باعث برهم خوردن تعادل در بازار کار شده بود مقدمات ورود ژاپن به رکودی سنگین در دهه ۹۰ میلادی را فراهم ساخت. این وضعیت با منفی شدن نرخ رشد جمعیت ژاپن تشدید شد و در نهایت باعث عقب ماندن ژاپن از چرخه رقابت با بزرگترین اقتصاد جهان شد.

حالا بسیاری معتقدند سیاست های جمعیتی دولت چین در دهه ۹۰ و ۲۰۰۰ میلادی باعث شده تا چینی ها امروز در آستانه فرابحرانی جدی و بزرگتر از آنچه در توکیو تجربه شده باشند. دولت های «جی یانگ زمین»، «هو جین تائو» و «شی جین پینگ» سیاست سختگیرانه ای را برای خانوار چینی اتخاذ کردند که طبق آن هر خانواده تنها مجاز به داشتن یک فرزند بود. این سیاست که با هدف کنترل نرخ رشد جمعیت سرسام آور چین اعمال شد تبعات گسترده ای در این کشور داشت که امروز در عرصه اقتصادی چین بروز و ظهوری جدی دارد.

پکن و یک اقتصاد مریض

سیاست های سختگیرانه کنترل جمعیت در چین باعث شد تا این کشور در حال حاضر با بحران پیری جمعیت و متعاقبا پیری نیروی کار مواجه شود. اعتمال این سیاست باعث شده تا امروز با اقتصادی نامتوازن در پکن مواجه باشیم که تقاضای مصرف‌کنندگان چینی در آن بسیار پایین است. بخش مسکن و مستغلات نیز با تورم سنگینی مواجه شده و نرخ بیکاری در بین جوانان چینی درآستانه ورود به محدوده ۱۴ درصدی قرار گرفته که یک فاجعه برای دومین اقتصاد بزرگ جهان محسوب می شود.

همه این ویژگی ها باعث شده تا اقتصاددانان برجسته جهان از مریض بودن اقتصاد چین سخن بگویند. البته این مریضی به معنای زمین گیر شدن چینی ها در دهه های پیش رو نخواهد بود. اما کروگمن معتقد است ابعاد این فرابحران به مراتب از آنچه در ژاپن دهه ۹۰ رقم خورد بزرگتر و شدیدتر خواهد بود. نباید فراموش کرد که چین با اختلافی بسیار اندک نسبت به هند دومین کشور پرجمعیت جهان محسوب شده و طبیعتا وقوع یک بحران در این کشور ۱.۴ میلیارد نفری می تواند زندگی بسیاری از شهروندان کشورهای مختلف در جهان را تحت تاثیر قرار دهد.

فرابحران در پکن، ابربحران در تهران

با توجه به وضعیتی که از اقتصاد چین توصیف شد می توان این نتیجه را گرفت که پکن در سالهای آینده مقصد مناسبی برای سرمایه گذاران بزرگ جهان نخواهد بود. این وضعیت باعث شده تا چینی ها بیش از این به عنوان شریکی مورد اطمینان و قابل اتکا برای جهان شناخته نشود. بنابراین انتظار می رفت تا دولت ایران نیز با توجه به همکاری گسترده ای که با چینی ها داشت، اقدام به تحدید این ارتباط و همکاری کند.

اما در دو سال اخیر که ابراهیم رئیسی هدایت قوه مجریه را در اختیار گرفته شاهد گسترش بی حد و مرز همکاری اقتصادی تهران با پکن هستیم. گزارشاتی مبنی بر صادرات بیش از ۹۰ درصد نفت ایران به چین منتشر شده که باعث نگرانی بسیاری از متخصصان شده است. از طرفی هم حضور شرکت های مختلف چینی در ایران به مراتب پررنگتر شده که می تواند به مثابه زنگ خطری برای اقتصاد ایران عمل کند.

در شرایطی که اغلب شرکای اقتصادی پکن در حال کاهش دامنه همکاری خود با چین هستند، دولت ابراهیم رئیسی فضا را برای حضور بی حد و مرز چینی ها در اقتصاد ایران فراهم کرده است. این اقدام دولت سیزدهم که در راستای اعمال سیاست «نگاه به شرق» انجام شده می تواند تبعات گسترده سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و حتی امنیتی را برای ایران در پی داشته باشد. تبعاتی که جامعه و اقتصاد نیمه جان کشور را تهدید کرده و می تواند مقدمات فروپاشی اقتصادی و اجتماعی و در نهایت سیاسی را نیز فراهم سازد.

در قسمت بعدی از این پرونده به تبعات اتکای بی حد و مرز به روسیه پرداخته شده است.