محور نظامی باکو تل‌آویو

محور نظامی باکو تل‌آویو

محور نظامی باکو تل‌آویو. در بحبوحه تشدید درگیری‌ها در لبنان و تداوم حملات نظامی اسرائیل در غرب آسیا، عموماً رویدادهای مرتبط با آن در قفقازجنوبی نادیده گرفته می‌شود.

در این اثناء روز ۲۷ سپتامبر (۶ مهر) شرکت دولتی «آذرسلاح» از جمهوری آذربایجان یک یادداشت تفاهم استراتژیک با هولدینگ اسرائیلی آاس و شرکت تابعه آن «آری‌آرمز» امضا کرد. «آری‌آرمز» به‌دلیل تولید سلاح‌های کوچک و سبک مطابق با استانداردهای ناتو شناخته شده است. بنابراین همکاری دوجانبه در این زمینه توسعه خواهد یافت.

طی یک‌ سال اخیر پس از آغاز عملیات طوفان‌الاقصی، با وجود اینکه بسیاری از کشورهای مسلمان در واکنش به خشونت علیه مردم غزه، اسرائیل را محکوم کردند و در روابطشان با این رژیم تأثیرگذار بود، باکو روابط خود را با تل‌آویو بیش از گذشته ادامه می‌دهد.

چنین توافقاتی برای طرفین امر جدیدی نیست. همکاری نظامی باکو – تل‌آویو از دهه پیشین میلادی به این سو افزایش چشمگیری پیدا کرده است.

اسرائیل صادرکننده مهم سلاح به باکو است. براساس تحقیقات مؤسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم، اسرائیل از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰، ۲۷ درصد از کل واردات تسلیحات جمهوری آذربایجان را به خود اختصاص داده است.

در سال ۲۰۱۲، اسرائیل و جمهوری آذربایجان قراردادی را امضا کردند که بر اساس آن، صنایع هوافضای دولتی اسرائیل، ۱.۶ میلیارد دلار هواپیماهای بدون سرنشین و سیستم‌های دفاع ضدهوایی و موشکی به باکو بفروشد. باکو همچنین تصمیم به تولید محلی برخی از تسلیحات (مانند پهپادها) از طریق سرمایه‌گذاری مشترک بین وزارت صنایع جنگ خود و شرکت اسرائیلی «سیستم‌های دفاعی هوانوردی» گرفت.

این روند طی بازه ده ساله مذکور صعودی بوده به‌طوریکه از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰، باکو ۶۹ درصد تسلیحات عمده خود از از اسرائیل وارد کرد.

همچنین براساس گفته مؤسسه گزارش جنگ و صلح، بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹، اسرائیل ۶۰ درصد از میانگین خرید سالانه تسلیحات جمهوری آذربایجان را تأمین کرده است. علاوه بر این، شرکت اسرائیلی التا سیستمز با ارائه نقشه دیجیتال جامع قره‌باغ کوهستانی به باکو کمک کرد و به نیروهای آذربایجان در طول عملیات مزیت قابل توجهی داد.

بنابراین در آستانه جنگ دوم قره‌باغ و همچنین قبل از عملیات نیروهای مسلح آذربایجان در قره‌باغ کوهستانی (۲۰۲۳)، رهبری اسرائیل به طور فعالانه سلاح و مهمات لازم را برای آذربایجان‌ها فراهم کرد و باکو بدون بهره‌گیری از آن امکان پیروزی در جنگ را نداشت.

حتی بیان شده که سرویس‌های ویژه اسرائیلی نقش مهمی در برنامه‌ریزی عملیات داشته‌اند.

پس از موفقیت نیروهای نظامی جمهوری آذربایجان در تصرف قره‌باغ، گزارش‌هایی از منطقه به‌دست رسید که اسرائیل دست به احداث تأسیسات نظامی – امنیتی مخفی خود در قره‌باغ زده است.

در سال ۲۰۲۳، طرفین قراردادی را برای تأمین دو ماهواره به آذربایجان توسط اسرائیل به ارزش ۱۲۰ میلیون دلار و همچنین خرید سامانه رهگیری موشکی «باراک ام ایکس» به ارزش ۱.۲ میلیارد دلار امضا کردند. 

همکاری بین باکو و تل‌آویو، طبیعتاً در ابعاد کلان‌تر به‌منظور کنترل و مهار جمهوری اسلامی ایران، شامل ساخت ایستگاه‌های جاسوسی الکترونیکی در مرزهای جنوبی جمهوری آذربایجان و در نتیجه نظارت بر فعالیت‌های ایران است. 

علاوه بر این، باکو به موساد اجازه می‌دهد تا پایگاه عملیاتی پیشرفته‌ای را در خاک خود برای انجام عملیات در داخل ایران ایجاد کند و در عین حال فرودگاه‌های خود را در صورت نیاز تل‌آویو برای پیشبرد حملات به سایت‌های هسته‌ای ایران در اختیار اسرائیل قرار دهد.

به همین دلیل گزارش‌هایی که جمهوری آذربایجان را مبدا بسیاری از خرابکاری‌ها در داخل ایران می‌دانند با نگاه به این موارد توجیه می‌شوند.

در طرف دیگر علاوه بر مزایای امنیتی ذکر شده برای اسرائیل، جمهوری آذربایجان تأمین‌کننده عمده نفت این رژیم است.

بر اساس داده‌های موجود، بیش‌از ۶۰ درصد نفت خام اسرائیل از سوی باکو و از طریق خط‌لوله انتقال نفت باکو – تفلیس – جیحان تأمین می‌شود.

جمهوری آذربایجان با وجود خشونت اسرائیل در غزه و فشارهای افکار عمومی جهانی، نقش مؤثر خود را در تأمین انرژی اسرائیل حفظ کرده است. 

در پایان با توجه به مطالب بیان شده می‌توان گفت که روابط باکو – تل‌آویو بر سه پایه‌ی نفت، تسلیحات و اطلاعات متکی است. اسرائیل از جمهوری آذربایجان نفت می‌خرد و تجهیزات نظامی پیشرفته را به آن می‌فروشد. در ازای آن، باکو به تل‌آویو اجازه دسترسی به مرز زمینی و دریایی خود با ایران را می‌دهد. بنابراین این انگاره که اسرائیل به‌منظور پاسخ امنیتی (و حتی در سطح پایین‌تر نظامی) به عملیات وعده صادق ۲ از ظرفیت‌های خود در جمهوری آذربایجان استفاده کند دور از ذهن نیست.