صندوق های بازنشستگی ورشکست خواهند شد؟
صندوق های بازنشستگی ورشکست خواهند شد. به گزارش ایران گیت، اظهارات اخیر یکی از مدیران وزارت رفاه رئیسی مبنی بر شدت گرفتن فرابحران صندوق های بازنشستگی باعث بروز نگرانی های عمیق اقتصاددانان شده است. البته این مسئله بحث جدیدی نیست بلکه ریشه در سال های ابتدایی انقلاب و خصوصا دهه ۶۰ خورشیدی دارد.
اما به نظر می رسد که بحران همیشگی و مزمن این صندوق ها در سال های اخیر تبدیل به ابربحران و امروزه بدل به فرابحران شده است. این امر به اندازه ای جدی بوده که اقتصاددانان اعتقاد دارند عدم حل این فرابحران حتی می تواند باعث فروپاشی اقتصادی و در نهایت فروپاشی نظام جمهوری اسلامی شود.
بیش از یکسال پیش بود که دکتر مسعود نیلی، اقتصاددان برجسته ایرانی از شدت گرفتن ابربحران ورشکستگی صندوق های بازنشستگی خبر داده بود. در همان مقطع وی به دلیل همین اتفاق ورشکستگی این صندوق ها را «فرابحران» می خواند. حالا یک سال از آن دوره گذشته و اظهاراتی که یکی از مسئولان دولت ابراهیم رئیسی برای توصیف وخامت اوضاع مطرح کرده توجهات بسیاری را به خود جلب کرده است. اما مسئله چیست و دلیل ورشکستگی این صندوق ها چیست و چرا اقتصاددانان از این اتفاق به عنوان فرابحرانی که حتی می‌تواند زمینه ساز فروپاشی اقتصادی کشور شود یاد می کنند؟
ایران گیت در پرونده ای دو قسمتی سعی دارد ریشه های این بحران را مورد واکاوی قرار داده و تبعات رسیدن به نقطه انفجار آن را برای مخاطبان خود تشریح کند. در اولین قسمت از این پرونده به ریشه یابی این بحران پرداخته شده است.
فروش قشم و کیش در ازای ساکت نگاه داشتن مردم؟
سجاد پادام، مدیرکل بیمه های اجتماعی وزارت کار اخیرا در اظهارنظری جنجالی گفته بود: «به جایی می رسیم که باید قشم و کیش را بفروشیم تا حقوق بازنشستگان را بدهیم.» همین اظهارات مدیرکل بیمه های اجتماعی وزارت کار کفایت می کند تا بدانیم قضیه از چه قرار است؟ در یک کلام صندوق های بازنشستگی به دلیل ورشکستگی، توانایی پرداخت حقوق اعضای خود را ندارند. کار به قدری بالا گرفته که مسئولان دولتی برای توصیف وخامت اوضاع مجبور می شوند از مثالی چنین شائبه برانگیز و حساسیت زا استفاده کنند تا توجهات را به خود جلب کنند.
در واقع آنچه می توان استنباط کرد این است که دولت به پول کلانی نیاز دارد تا بتواند حقوق بازنشستگانی را پرداخت کند که با کوچکترین تحریکی ممکن است شروع به اعتراض کنند. از همین رو به نظر می رسد حاکمیت خود را برای آزمودن انتخاب های سخت و دشواری چون فروش قشم و کیش! هم آماده کرده تا مبادا شعله های این ابربحران دامنش را بگیرد و زمینه ساز فروپاشی نظام شود.
همه راه‌ها به تورم ختم می‌شود
اما دلیل اینکه صندوق هایی که در جهان عموما بسیار ثروتمند و غنی هستند چیست؟ برای رسیدن به پاسخ این پرسش بازهم باید به ام‌المصائب اقتصاد ایران رجوع کرد که همان بحث «تورم مزمن» در بستر اقتصاد کشور است. همانطور که بارها گفته شده نهاد دولت در طول نیم قرن اخیر همواره به درآمدهای نفتی وابسته بوده و با کوچکترین تنشی در زمینه صادرات نفت با کسری های کوچک و بزرگ بودجه ای مواجه شده است.
این کسری بودجه نیز به دلیل زایا و پویا نبودن اقتصاد ایران از منابع غیرپویا تامین و جبران می شود. به زبان ساده تر دولت ها مجبورند برای پرداخت حقوق کارکنان خود مجبور است دست در جیب بخش هایی از اقتصاد کشور کند که درآمد پایدار و زایا ندارد.
این سیکل معیوب باعث شده تا دولت ها همواره دست به استقراض از منابع و مراجع مختلف بزنند. بانک مرکزی همواره مهمترین و عمده ترین قرض دهنده به دولت های مختلف بوده و کماکان هست. این نوع استقراض در حقیقت دست در جیب مردم عادی کردن است. چرا که بانک مرکزی برای تامین نیازهای دولت مجبور به بسط پایه پولی یا به اصطلاح عامیانه چاپ پول می شود که نتیجتا منجر به تشدید و یا ایجاد تورم می شود.
تورم نیز به باور اقتصاددانان به مثابه دزدی شبانه دولت ها از جیب مردم عمل کرده و عملا دست در جیب مردم کردن است. به عبارتی استقراض دولت از بانک مرکزی در واقع استقراض از مردم عادی است با این تفاوت که دولت ها هیچگاه قرض خود را به مردم نمی پردازند و عموم جامعه نیز به دلیل ناآگاهی هیچ گاه از این دزدی بی سر و صدا مطلع نمی شود.
چرا ورشکستگی؟
اما همانطور که گفته شد راه های دیگری نیز برای استقراض و تامین منابع جهت جبران کسری بوده وجود دارد. راه نخست دست کردن در جیب مردم بود و راه دوم استقراض از سایر مراجع ثروتمند غیردولتی و یا خصولتی است. از جمله این منابع و مراجع می توان به صندوق های بازنشستگی اشاره کرد که از روز نخست تاسیس در ایران با حواشی بسیاری همراه بوده اند. این صندوق ها ماهیتا جهت تامین غیرتورمزا و غیردولتی و خودگردان نیازهای دوران بازنشستگی نیروی کار در سراسر جهان مورد توجه قرار دارند. از همین رو عموما مراجعی ثروتمند هستند که در کشورهای توسعه یافته به عنوان یکی از فاکتورهای رفاه در جامعه مورد ارزیابی قرار می گیرند.
با این اوصاف دولت ها با دید اینکه این صندوق ها از منابع کافی برخوردارند اقدام به استقراض از آنها می کنند تا کسری بودجه سنگین ادوار مختلف را جبران کنند. با توجه به اینکه تورم در ایران نه تنها مهار نشده بلکه امروزه در اوج خود قرار دارد به راحتی می توان تصور کرد که دولت ها نه تنها نتوانسته اند بدهی خود به این صندوق ها را بپردازند بلکه سالیانه به حجم این بدهی افزوده شده است.
