دلیل کارشکنی بغداد برای عملیات لایروبی چیست؟
پای عراقی‌ها روی گلوی اروندرود
دلیل کارشکنی بغداد برای عملیات لایروبی چیست. به گزاش ایران گیت، پرونده لایروبی اروندرود یکی از چالش برانگیزترین مواردی بوده که پس از سقوط صدام حسین بدل به نقطه‌ای برای تصادم آرا بین تهران و بغداد شده است. طرف ایرانی در تمام این سالها سعی کرده طرف عراقی را مجاب کند تا عملیات لایروبی را از سر بگیرد اما تاکنون اراده‌ای از سوی دولت عراق برای این کار دیده نشده است.
رودخانه اروند که یکی از شریان‌های حیاتی استان خوزستان است در طول جنگ تحمیلی هشت ساله با عراق صدمات بسیاری دیده است. باید توجه داشت که این رود مرزی طبق قوانین بین‌المللی باید توسط دولتین ایران و عراق مرتبا لایروبی شود. اما پس از سقوط صدام حسین و روی کار آمدن دولت‌های مختلف در این کشور عملیات لایروبی متوقف شده است.
در همین راستا اخیرا مدیرکل بندر و دریانوردی خرمشهر از عدم اعلام آمادگی عراق جهت همکاری لازم برای آغاز عملیات لایروبی خبر داده بود. هرچند ایران اقدامات خود را در این زمینه ادامه داده اما تعداد بسیار زیاد مغروقه‌های زمان جنگ در بستر این رودخانه به اندازه‌ای بوده که تنها در طول سال ۱۴۰۱ طرف ایرانی دست‌کم ۶ مغروقه بزرگ را با عملیات لایروبی از این روخانه خارج ساخته است.
با اینحال کارشناسان معتقدند اگر طرف عراقی برای لایروبی اروند همکاری نکند ادوات جنگی غرق شده به همراه گل و لایی که به‌طور طبیعی در اروند وجود دارد باعث می‌شود که عملا حمل و نقل آبی از طریق این رودخانه بزرگ متوقف شود.
لایروبی وظیفه کیست؟
طبق قوانین بین‌المللی خط القعر رودخانه‌های مرزی به عنوان مرز بین دو کشور به رسمیت شناخته می‌شوند. درباره اروندرود نیز که مرز بین دو کشور ایران و عراق را تعیین می‌کند قانون خط‌القعر صادق است.
با توجه به این مساله و همچنین قابلیت اروندرود جهت کشتیرانی دولتین ایران و عراق موظف هستند که در بازه‌های زمانی معینی با عملیات هماهنگ اقدام به لایروبی کنند. این امر به دلیل ادامه جریان حمل و نقل در این دست رودخانه‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اما همانطور که گفته شد بغداد به دلایل مختلف از انجام عملیات لایروبی شانه خالی کرده است.
باید توجه داشت که ایران به تنهایی امکان لایروبی کامل این رودخانه را ندارد چرا که در صورت اجرای کامل این طرح ایران عملا مجبور به نقض حاکمیت ارضی عراق می‌شوند که در ترمینولوژی حقوق بین‌الملل به عنوان تجاوز به خاک همسایه شناخته می‌شود. در نتیجه می‌توان گفت که کارشکنی دولت عراق در طول این سالها باعث شده تا این شریان حیاتی خوزستان با مخاطرات زیست محیطی جدی مواجه شود. مخاطراتی که می‌تواند ادامه حیات اروندرود را تهدید کند و معیشت صدها هزار شهروند ایرانی را در معرض خطر قرار دهد.
دلیل بی‌انگیزگی عراق چیست؟
بسیاری اعتقاد دارند دولت عراق با انگیزه سیاسی از ادامه اجرای پروژه‌هایی نظیر لایروبی اروند و همچنین مالچ‌پاشی در بخش عراقی تالاب هورالعظیم سرباز زده است. در واقع دولت این کشور سعی داشته تا از طریق ایجاد معضلات زیست محیطی اهرمی برای چانه‌زنی در مناسبات فی‌مابین در اختیار داشته باشد. هرچند این دست اقدامات هرچند محدود اما در زمان حکومت صدام بر عراق اجرا می‌شد اما با وجود روی کار آمدن دولت‌هایی که نزدیکی‌شان به جمهوری اسلامی بسیار واضح است (خصوصا نوری مالکی) اما این پروژه‌ها متوقف شده‌اند.
حالا که دولت آقای سودانی در بغداد هدایت دولت را به دست گرفته به نظر می‌رسد این ابزار برای دولت جدید عراق که از قضا با تهران روابط گرمی ندارد اهمیت پیدا کرده است. با توجه به شرایطی که گفته شد بعید به نظر می‌رسد دولت سودانی تمایل و یا انگیزه‌ای برای کلید زدن پروژه لایروبی از اروند داشته باشد.
هرچند معاون امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی کشور اخیرا از پیگیری مذاکرات بین دولت‌های ایران و عراق جهت آغاز لایروبی خبر داده است. اما همین مقام مسئول اظهار داشته که تاکنون تلاش‌های دیپلماتیک به نتیجه نرسیده و فعلا گشایشی در این زمینه رخ نداده است.
یک خرمشهر و یک اروند
بندر خرمشهر یکی از مهمترین نقاطی است که حیات و مماتش کاملا به سرزندگی اروندرود وابسته است. به همین دلیل است که دولت ایران نیازمند همکاری دولت عراق است تا عملیات لایروبی را از هر دو طرف دنبال کند.
همانطور که گفته شد ادوات جنگی بسیاری در دل اروندرود غرق و سپس مدفون شده‌اند که کار لایروبی را به مراتب دشوارتر خواهد کرد. تخمین زده می‌شود تعداد مغروقه‌های بزرگ و متوسط در اروند رود متجاوز از ۳۰۰ مورد باشد که علاوه بر ایجاد مشکل برای عبور و مرور آبی، در برخی موارد خطر انفجار و کشته شدن شهروندان بی‌گناه نیز وجود دارد.
خرمشهر نیز برای ادامه حیات خود شدیدا نیازمند باز بودن مسیر حمل و نقل در این رودخانه عظیم است. رودخانه‌ای که نه تنها کارکرد ترانزیتی آن برای ساکنان بندر خرمشهر اهمیت بسزایی دارد بلکه بحث زیست محیطی آن نیز در این بین مطرح است. باید توجه داشت که حتی اگر مغروقه‌های دوران جنگ ایران و عراق در بستر اروند وجود نداشتند بازهم تجمیع گل و لای در کف این رودخانه باعث ایجاد مخاطرات طبیعی و بهداشتی زیادی برای ساحل‌نشینان اروند ایجاد می‌کرد.
